Met z'n allen in de file rijden is een kwestie van routine. Maar dat gewoontegedrag is ook vrij makkelijk te doorbreken, laat onderzoek in Noord-Brabant zien. Met hulp van de psychologie kreeg de provincie een kleine duizend Brabantse automobilisten zover dat ze de spits mijden. En dat duurzaam en - uiteindelijk - zonder financiële beloning, die in het begin van de test nog kon oplopen tot 100 euro per maand.

Het eindresultaat van de twee jaar durende proef om de spits rond Eindhoven en Den Bosch te ontlasten wordt vandaag gepresenteerd door de provincie en het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven. Daaruit blijkt dat met eenvoudige en goedkope middelen automobilisten zijn aan te zetten tot een nieuw ritueel.

Het is geen kwestie van overhalen en de gebruikelijke, rationele argumenten als 'goed voor het milieu' en 'de economie'. Anders dan bij bekende projecten rond spitsmijden zoals bij Utrecht en Rotterdam baseert de Brabantse aanpak zich op de gedragspsychologie. Het geheim schuilt erin dat verstokte spitsrijders persoonlijke tips en aanmoedigingen krijgen die ieder op zijn manier en om eigen redenen doet besluiten het over een andere boeg te gooien. Ze raken zo zelf overtuigd van de voordelen en houden er dan meer aan vast.

Verrassend
Die andere boeg was voor de circa 2300 deelnemers meestal niet dat ze de auto lieten staan. De meerderheid bleef autorijden, maar dan via een nieuwe, vaste route of buiten de spits. Ze meden vooral de ochtenddrukte door een half uur eerder van huis te gaan. Slechts 2 procent koos vaker de fiets - bij mooi weer - werkte thuis of nam het openbaar vervoer. De ov-reizigers veranderden in overtuigde spitsmijders.

De opbrengst van de aanpak is 'verrassend', reageert gedeputeerde Ruud van Heugten. "Door het beter benutten van onze infrastructuur kunnen we veel tijd en geld winnen." Het belangrijkste lokkertje voor deelnemers was de 2,50 euro per gemeden ochtend- of avondspits. Maar ook zonder deze beloning vielen de meesten niet terug in oud gedrag en dat was wel de verwachting. Bijna de helft van de spitsritten bleven ze mijden, tegen 53 procent toen ze daarvoor nog de vergoeding ontvingen. Vooral degenen die vooraf een 'mijdplan' hadden gemaakt, bleven trouw aan hun alternatief.

Brabant hoopt dat de rest van Nederland kan profiteren van de opgedane kennis.