insiyle Psikoloji corgy/H â / / rHararlarma Uygulamaya Hazır Olun Yaklaşan yeni yıl, herkes için farklı bir anlam taşıyor. Bazılarımız geçen senelerin, bazılarımız bitmekte olan senenin bize neler kattığının ya da bizden neler götürdüğünün hesabını yapıyoruz. Pek çoğumuz da geride kalacak seneden çok, yeni yıla odaklanıp umut dolu bir dilek listesi hazırlıyoruz. yeni yılı hepimiz farklı algılayabiliriz. Bunda yaşımız, cinsiyetimiz, iyimserlik düzeyimiz gibi pek çok faktör etkili olur. Ancak değişmeyen şeylerden birisi, bazı yeni yıl dileklerimizin her sene tekrarlanmasına rağmen hiç gerçekleşmiyor olmasıdır. "Sabahları erken kalkıp spor yapacağım", "Kilo vereceğim", "Sigarayı bırakacağım", "Daha pozitif olacağım", "Daha az televizyon izleyip daha çok kitap okuyacağım"... Bu ve benzeri isteklerin birçoğu, Aralık sonunda en üst seviyede telaffuz edilir, Ocak ayı başlarında belki uygulama noktasına gelir, fakat Ocak ayı sonunu göremeden tozlu raflara kaldırılır. Farkındalığınızı arttırırı Değişim için eyleme geçmek gerçekten çok mu zor, yoksa bu sene başarıyı yakalamak mümkün mü? Aslında değişimin gerçekleşmesinde^ kritik nokta, kişinin bu süreci iyi anlamasıdır. Genel geçer kural, kişi kendi durumuyla ilgili net bir farkındalık sağlayabildiğinde ve aşamalar halinde bu değişim sürecinde kendisini nelerin beklediğini anlayabildiğinde, hedefini gerçekleştirme konusunda daha başarılı olma şansının artmasıdır. Değişimin aşamaları ile ilgili yapılan çalışmalarda Prochaska ve Diclemente'nin Transteorik Davranış Değişim Modeli öne çıkar. Bu modele göre değişimin 5 aşaması vardır: 82 Carousel Instyle o cgray/L a ınstyle Psikoloji Düşünememe: Kişinin çevresindeki kişiler sorunun farkındadır ancak kişi kendi durumuna oldukça kayıtsızdır. Çevreden gelen baskılar arttıkça, kişi değişim konusunda olumsuz duygular geliştirmeye başlar. Düşünme/niyet: Kişi durumun farkındadır ancak ikircikli duygular içindedir. Kararsızlık, ayak sürüme ve erteleme en sık karşılaşılan durumlardır. Kişi sorunu bilir, çözümü görür ancak uygulayacak güçten bir hayli yoksundur. Hazırlık: Kişi, değişim niyetinde kararlı olduğu zaman hazırlık süreci başlar. Bu evrede kişi, sorunu çözmek için gereken adımları atmaya başlar; örneğin spor salonuna üye olur, kendine diyet listesi çıkarır, okumak için bazı kitaplar satın alır veya yeni bir iş bulmak için iş ilanlarına bakar. Hareket/eylem: Kişinin değişim sürecini fiziksel olarak başlattığı süreçtir. Yani, davranışlarda birtakım değişiklikler yapılır. Ancak, değiştirilen herhangi bir davranışın oturması için genellikle ilk 3 hafta kritik önem taşır. Bu süreden sonra değişime karşı olan direnç azalır ve uygulamaya geçmek kolaylaşır. Devam ettirme: Kişinin başladığı değişimi ve bu doğrultuda ortaya koyduğu yeni davranışları ne kadar devam ettireceği, kişinin kendisine koyduğu hedefle doğrudan orantılıdır. Koyulan hedeflerin ise şu özellikleri taşıması son derece önemlidir: Açıkça tanımlanmış, ölçülebilir, uygulanabilir, gerçekçi, zaman sınırlı. Değişim mümkün Bu model temel alınarak yapılan bilimsel çalışmalarda, sigarayı bırakma, kilo verme, egzersiz yapma gibi sağlık davranışları yanında kariyer değişikliği yapma gibi kariyer odaklı davranışların değiştirilmesinde de bu basamakların tümü veya bir bölümünün etkili olduğu görülüyor. Ancak, bireysel farklılıklar düşünüldüğünde, modelin uygulanmasında farklılıklar olabileceği ve herkes için bu basamakların aynı derecede etkili olmayabileceği de biliniyor. Her şeye rağmen, planları gerçekleştirme ve hedeflere ulaşmanın temel noktası, öncelikle zihinsel olarak değişime hazır olmak... Neden bu davranışı gerçekleştirmek istediğiniz önemli... Örneğin; daha çok kitap okumak istiyorsunuz. Bunu başkalarının gözüne girmek için ve daha entellektüel görünmek için mi, yoksa kendinizi daha çok geliştirmek ve öğrenmek için mi istiyorsunuz? Bu ve benzeri soruları sormak, gerçekçi hedefler koyma ve eyleme geçmek için içsel bir motivasyon sağlama noktasında etkili olduğu bilinen yöntemlerdendir. Kendimizi motive edebilmek için bizi neyin harekete geçireceğine karar vermenin önemi, bilimsel araştırmalarla da ortaya koyuluyor. Daha önceki başarısızlıklarımızı bir kenara bırakmanın, kendimize açık ve net hedefler koymanın, sonrasında ise hedeflere ulaşmak için gereken adımların neler olduğunu belirlemenin etkili olduğu yadsınamaz. Bazı zamanlarsa kişi kendinde bazı değişiklikleri gerçekleştirmek için güç bulamaz. Bu durumlarda profesyonel yardım almanın iyi ve etkili bir yöntem olabileceği unutulmamalıdır. Carousel Instyle 83