AMSTERDAM – Managers zouden meer moeten leiden op basis van gezag en minder op basis van macht.

Dat stellen de psychologen Mark van Vugt en Max Wildschut in hun boek Gezag dat volgende week in de schappen ligt. “Gedurende 99 procent van de menselijke geschiedenis werden onze samenlevingen geleid op basis van gezag. Pas de laatste 10.000 jaar worden we door het complexer worden van onze maatschappij geconfronteerd met leiders die zich baseren op macht. Maar ons brein is geen managersbrein. En ook geen brein om gemanaged te worden”, zo stelt Mark van Vugt, hoogleraar psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Wat is het verschil tussen macht en gezag?

“Gezag is invloed die iemand heeft door zijn competenties, door te doen waar hij goed in is. Die expertise kan een groep vooruit helpen. Macht krijgt iemand door te belonen of te straffen. Een manager die bijvoorbeeld een werknemer straft als deze te laat komt, oefent macht uit. Macht is populair gezegd dominantie.”

Wat is het probleem van macht?

“Macht corrumpeert. Macht creëert onnatuurlijk gedrag. Het maakt zelfzuchtig. Door macht kiezen mensen voor hun eigen belang. Managers die leiden door macht zullen werknemers stereotyperen, allemaal over één kam scheren en ze niet meer zien als individuen. En wanneer er macht in het spel is zullen mensen minder geneigd zijn informatie te delen.”

Wat kunnen we van oude egalitaire samenlevingen leren?

“Vroeger volgden wij de mensen die dingen goed konden. Daar voelen wij ons prettig bij. Dat zie je ook nu nog bij samenlevingen van jagers-verzamelaars als de Bosjesmannen. Door complexere structuren van tegenwoordig komen managers op posities terecht waar zij moeten beslissen over dingen waar zij maar weinig van weten."

"Managers zouden zich de vraag moeten stellen waar ze toegevoegde waarde hebben. Welke vaardigheden hebben zij en hoe kunnen ze deze verder ontwikkelen? Ze zouden er ook goed aan doen om zich beter in te leven in de werknemers, vaker zaken vanuit het perspectief van de werknemers te bekijken. Door macht vermindert juist de empathie van managers.”

“Organisaties moeten minder hiërarchisch worden ingericht. Ook zou het goed zijn minder grote inkomensverschillen te laten bestaan tussen de manager en de ‘gewone’ werknemer. Organisaties moeten kleinschaliger. Managers moeten de werknemers persoonlijk kennen.”

“Een bedrijf als Google doet het goed door veel aandacht te schenken aan vaardige softwareontwikkelaars - distinguished engineers. Google weet dat mensen met specifieke vaardigheden heel belangrijk zijn voor het bedrijf.”

U stelt dat Johan Cruijff gezag heeft. Hoe zit dat?

“Hij heeft de laatste tijd veel voor elkaar gekregen en iedereen luistert als hij wat zegt. Maar zijn gezag komt niet uit de lucht vallen. Hij heeft er heel lang aan moeten werken. Al sinds zijn kindertijd is hij dag en nacht met voetbal bezig. Dat vergeten mensen wel eens. Cruijff heeft ook veel tegenslag moeten overwinnen, zoals zijn astma en migraine. Wie gezag wil krijgen moet minstens 10.000 uur aan zijn competenties werken.”

Door: NUzakelijk/Tijdo van der Zee