Tienermeiden op Curaçao die opgroeien zonder vader hebben een jaar eerder seks, flirten actiever, hebben meer verschillende partners en zijn ook jaloerser dan meiden van wie de vader thuis woont. Dat is de uitkomst van een onderzoek waarop psychologe Odette Girigori gisteren promoveerde in Groningen. Zij is als onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Curaçao.
Zo’n veertig procent van de gezinnen op Curaçao moet het stellen zonder echtgenoot en vader, want die is vertrokken of werkt elders. Volgens Girigori is dat de dubbele erfenis van de slavernij – slaven hadden geen rechtspersoon; vaders konden hun kinderen niet erkennen – en van lange perioden van trekarbeid.
Girigori ging na welke gevolgen opgroeien zonder vader heeft voor het reproductieve gedrag en de partnerstrategieën van meisjes. Ze deed drie kwantitatieve en twee observatieonderzoeken onder achthonderd meisjes, die ze benaderde op straat en op middelbare scholen. Ze verdeelde hen in drie groepen: meiden van wie de vader vertrok toen ze tussen de 0 en 5 jaar oud waren; meiden die het zonder vader moesten stellen toen ze tussen de 6 en 13 waren; en meiden die zijn opgegroeid met een vader.
De meeste gevolgen van vaderloos opgroeien die we kennen van westerse samenlevingen blijken ook van toepassing op Curaçao, zoals de eerste seks op vroege leeftijd en een zwakkere wens om te trouwen. Meiden van wie de vader wegging voor hun vijfde levensjaar hadden voor het eerst seks als ze gemiddeld 15,38 jaar jong waren. Was de vader na hun vijfde vertrokken dan was dat 16,24 jaar. Bij meiden die waren opgegroeid met hun vader was het 16,39 jaar.
Competitiever
Girigori laat nog meer zien. Meisjes die zonder vader opgroeien gedragen zich competitiever tegenover andere meisjes en gebruiken meer non-verbale verleidingsstrategieën om mannen te lokken, zoals flirten, het gebruik van haaraccessoires, make-up en opvallende nepnagels, en ze gedragen zich actief en beweeglijk (Girigori: ‘ze wiebelen’) in de buurt van jongens.
Girigori laat ook zien dat vaderloze meisjes jaloerser zijn dan leeftijdgenoten met een vader thuis. Die jaloezie neemt verschillende vormen aan. Girigori: „Meisjes van wie de vader wegging toen zij tussen 0 en 5 waren, kennen meer angstige jaloezie – zij zijn bang om in de steek gelaten te worden. Meisjes wier vader tussen hun zesde en dertiende vertrok kennen preventieve jaloezie; die zijn heel bezitterig en willen hun vriend controleren. Bij meiden die zijn opgegroeid met vader thuis is de jaloezie structureel lager dan bij de twee andere groepen.”
Girigori verklaart deze verbanden vanuit de zogenoemde life history theory. Die zegt dat invloeden die je ondergaat in je vroege jeugd bepalen of je later kiest voor een ‘snelle’ of een ‘langzame’ levensstijl. Girigori: „De snelle strategie betekent dat je denkt niet oud te worden omdat je in een onveilige omgeving bent opgegroeid, met veel criminaliteit, thuis geen vader en niet genoeg eten op tafel. Je hebt onbewust haast en je stelt je geen langetermijndoelen, zoals investeren in een opleiding of in een relatie.
„Als er thuis wel een vader is, er genoeg te eten is, als je in een veilige omgeving woont en je als kind niet wordt geconfronteerd met de dood, kun je genieten van je kinderjaren. Die kinderen beginnen later met seksuele relaties, besteden meer aandacht aan studie en aan het zoeken van een geschikte partner. Uiteindelijk willen ze weinig, maar wel gezonde en slimme kinderen. Degenen met een snelle levensstijl willen zo snel mogelijk veel kinderen omdat ze niet weten hoeveel er over zullen blijven.”
Volgens Odette Girigori is vaderloosheid de dubbele erfenis van de slavernij
Nog steeds groeit 40 procent van de kinderen op Curaçao op zonder vader. Het verschijnsel is onder meer zo hardnekkig door de gevolgen van vaderloos opgroeien voor de partnerstrategie van dochters: vrouwen accepteren ontrouwe mannen. Girigori: „Er zijn veel vrouwen die bewust kinderen krijgen met een man, terwijl ze weten dat hij geen blijvertje is. Zij hadden waarschijnlijk ook geen vader thuis en denken: ik heb het ook gered en ik wil zo snel mogelijk een kind. Toch is het dubbel. Uit mijn onderzoek blijkt ook dat meisjes van wie de vader is vertrokken juist heel bezitterig zijn.”
Hoe werkt vaderloos opgroeien uit voor zonen? Girigori: „Daar heb ik nog niet naar gekeken. Maar onderzoek heeft wel laten zien dat jongens die zonder vader opgroeien het over het algemeen slechter doen dan meiden en eerder belanden in de criminaliteit. De meeste mannen die in de gevangenis zitten zijn zonder vader opgegroeid.”
Dit patroon verandert niet als men naar Nederland verhuist. „Ze nemen het gewoon mee”, vertelt Girigori.
De vraag is hoe het maatschappelijke probleem van vaderloze gezinnen kan worden aangepakt. „Moeders laten heel veel toe van hun zonen, terwijl ze tegen meisjes veel strenger zijn. Die worden gestimuleerd om hun studie af te maken, om voor zichzelf te zorgen. Vandaar dat het aantal drop-outs onder jongens veel groter is dan onder meisjes. Dat zou ik graag helpen veranderen, via de training van docenten en maatschappelijk werkers.”