AMSTERDAM - Wie zich bewust is dat er mensen meekijken, is meer geneigd een medemens in nood te helpen.

Foto:  AFP

Dit toeschouwer-effect doet het effect teniet dat meer omstanders voor minder bereidheid tot hulp zorgen, ook wel bekend als het bystander-effect.

Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) publiceren die bevinding in de nieuwste Journal of Experimental Social Psychology.

Drenkeling

Het bystander-effect is een bekend fenomeen in de psychologie. Wanneer iemand te water raakt en er maar één iemand in de buurt dit ziet gebeuren, dan springt diegene er direct achteraan om de drenkeling te redden.

Staan er meerdere ooggetuigen aan de waterkant, dan voelen die zich elk minder geroepen om de held uit te hangen, en kan het gebeuren dat de ongelukkige alsnog verdrinkt.

De Amsterdamse psychologen vermoedden dat omstanders toch te prikkelen zijn om in actie te komen. Wie een mens redt, wordt daarvoor immers geëerd en bewonderd. De onderzoekers zetten een experiment op, niet aan de waterkant maar op een voor de gelegenheid opgezet internetforum.

Op dat forum uitten fictieve personen kreten van emotionele nood. Zo was er een bericht van een meisje dat net gehoord had dat haar vriend een ernstige vorm van kanker had. Een ander bericht was verstuurd door iemand die zwaar depressief was.

Webcam

Op dit forum bleek hetzelfde bystander-effect op te treden als aan de waterkant: waren er meer vrijwilligers aanwezig, dan hielpen ze samen minder noodlijdenden. Waren ze met minder, dan hielpen ze juist meer.

Echter, gaven de onderzoekers subtiele aanwijzingen dat het gedrag van de deelnemers werd beoordeeld en geobserveerd via een webcam, dan hielpen ze in aanwezigheid van veel andere vrijwilligers juist meer fictieve hulpbehoevenden. Ze gingen het als een soort competitie zien, waarin ze anderen voor wilden zijn in het aanbieden van hulp.

Eeuwige roem

VU- en NSCR-onderzoeker Marco van Bommel: “Het lijkt er op dat zodra mensen weten dat hun gedrag gevolgen heeft voor hun reputatie, ze wel bereid zijn om anderen te helpen, vooral als er een groot publiek aanwezig is dat hun goede gedrag kan waarnemen.”

Het forum is niet helemaal vergelijkbaar met de waterkant, omdat de situatie minder stressvol en gevaarlijk is. Volgens de onderzoekers is deze bevinding toch van belang voor echte situaties zoals die aan de waterkant. Wanneer anderen met hun camera de actie vastleggen, wacht de redder niet alleen een nat pak, maar ook de eeuwige roem.