Soma’nın sosyolojik- politik boyutu, psikolojik boyutundan önde


Soma'nn sosyolojik- politik boyutu, psikolojik boyutundan nde


SOMA'DA FACA

Soma'nn sosyolojik- politik boyutu, psikolojik boyutundan nde

Soma'da yaanan katliamn zerinden yaklak 5 ay geti. Hkmet, verdii szleri tutmad. nsanlarn adalet duygular gnden gne zedeleniyor, hatta zedelendi bile. Devlet, blgeye psikologlar gnderdi. Amalar insanlarn "psikolojilerini dzeltmek", "semptomlar" saptamakt.

Toplumcu Psikologlar nsiyatifi'nden Psikolog Burcu Ovack, burada bir tanm hatas olduuna dikkat ekiyor: "Burada "hasta" olan insanlar deil, kapitalist dzenin kendisiydi. Patolojik olan devletin kendisiydi. Burada yaanan "rahatszlk" sadece psikoloji ile aklanamaz. Bir insann evresel koullarn, adalet arayn, yaam koullarn dzeltmeden psikolojik ynden onu onaramazsn." diyerek ana akm psikolojik rehabilitasyonun eletirisini getiriyor.

Knk'ta, madenci eleri ve ocuklar ile grup almalar ve psikodrama teknikleri kullanarak almalar yrten Toplumcu Psikologlar nsiyatifi yelerinden Burcu Ovack ile ana akm psikolojinin yetersizliini, Knk'n psikolojik durumunu, ailelerin adalet taleplerini, travma kavramn konutuk.

Toplumcu Psikologlar nsiyatifi,psikoloji ve PDR rencilerinin ve mezunlarn oluturduu bir zmir insiyatifi. Herhangi bir partiyle ya da siyasi rgtle organik ba olmayan bu oluum, dostluk balar kurma ve ortak i yapma kltrn sahipleniyor ancak bamsz alma kltrn yaratma abas veriyor.

Knk'ta insanlarn katliam sonras psikolojileri nasl?

Knk'ta ok tepki ve fke var. Bu iin bir kaza olmadn, ftrat ile aklanamayacak bir durum olmadnn farkndalar. irketin, zelletirmenin ve devletin sulu olduunu dnyorlar. fkeliler ve bekleyi devam ediyor. artlar iyiletirilecek mi, haklarn alabilecekler mi, adalet yerini bulabilecek mi diye bekleyileri var. Muhatap bulamyorlar ve anlamlandrma srecini ok zor yayorlar. Neden olduunu srekli sorguluyorlar. Yas srecinde aslnda bu vardr. Neden bu benim bama geldi, sorumlusu kim? diye dnr insan. Yaadklarn anlamlandrma srecinde; acy, fkeyi aklsallatrarak ilemeye alrlar. Ama bu sre politik yn bakmndan da ar bir sre olduu iin fke farkl bir ekilde geliiyor. Adalet duygular paralanm. Sakin ve doal bir sre olarak karlayamyorlar. Doal lmlerde kabullenme daha hzl olur. Ama bu doal bir lm deil, bir toplu cinayet olduu iin ciddi bir hakszlk ve adaletsizlik var. Bir yandan da ezilmilik duygusu pekiiyor, deersizleme duygusu var. Kimin onlara sahip kacan bilmiyorlar. Aslnda onlar kendi kendilerine sahip kmallar ama o enerjiyi henz bulamyorlar. ok youn bir kayp duygusu ile ba etmeye alyorlar.

Nasl bir yas sreci geiriyorlar?

Her birey, her aile bunu kendi kltrel deerlerine gre yayor. Kimisi eve kapanm durumda, kimi kimse ile grmyor, erkekler daha ok darya alm durumda. Kadnlarn dar kmas zerlerinde bir toplumsal bask yaratyor. Alevi kltrnde ilk 40 gn mezar ziyareti bile yaplmazm. Kadnlarda yaanan ie kapanma durumu direk ocuklara yanstlyor. Kadnlar fkelerini ocuklarna yneltebiliyor. Anlamlandramadklar, ba edemedikleri bu cinayetin fkesini bir ekilde ocuklara yanstyorlar, sonra piman olduklarn sylyorlar ancak youn duygularn kontrol u aamada zor grnyor. Katliamn nedeni onlar asndan belli ama bunun telafisinin nasl olacan dnyorlar. lenler ld ama geri kalanlar iin nasl bir telafi olacan dnp, bir adalet talebinde bulunuyorlar. l says 301 olarak geti ama say bunun ok zerinde; bunu da biliyorlar. Bu kadar yalan ve riyan iinde fke ve aresizlik duygular artyor.

Hkmet yas srecini nasl ynlendirdi? Ftrat, kaza, taziyelerin iin gelenlerin ileye sokulmamas nereye dyor?

"lmek madencilerin ftratnda var", "Her yerde maden kazalar oluyor" "Bu doal bir kaza, kader" sylemleri olayn siyasal ynndeki fkeyi, isyan almak iin retilmi sylemlerdir. Devlet bu politikay ilk gnden beri srdryor. Ancak insanlar sakinletiremediini grdnde, geici ve yzeysel zmler retmeye balad. Mesela, sendika ynetimi, bir sreliine ynetimden ekildi, artlar iyiletirilecekmi gibi davranld. Ama bu ikiyzl oyun iiler tarafndan fark edildi. iler u anda ne devlete, ne de sendikaya gveniyor. Kendilerine gvenmeyi reniyorlar.

Dini inanc yksek olan insanlar nasl tepki gsterdiler? ehitlik kavram nasl yer buldu?

ehitlik, hkmetin bir politikasyd. Kendi din adamlarn, kendi psikologlarn, kendi doktorlarn blgeye gnderdi. Aman sakn isyan etmeyin, kredin, bu sadece sizin banza gelmiyor, eer isyan ederseniz, Allaha kar gnah ilersiniz gibi telkinde bulundu din adamlar. mam akn oldu blgeye. ehitlik yaftas zorla yaptrld. Soma halk ehitlik sylemlerini ksmen kabul etmi durumda. ehit demekten kanmyorlar. bir tr "kutsal" mertebeye kavuturdular ldrlenleri. Bu sre sadece psikoloji ile aklanamaz. in sosyolojik ve politik boyutu, psikolojik boyutundan daima nde. Bir insann evresel koullarn, adalet arayn, yaam koullarn dzeltmeden psikolojik ynden onu onaramazsn. Dolays ile psikoloji ikinci planda. Ama olay doal afetmi gibi yanstld iin psikologlar ok nemliymi grnts var. Bu da bir strateji. Biz aslnda o stratejiyi krmak iin de oradayz. Oraya gideceksek, dayanmaya gidelim, kolektif bir irade ortaya koymak iin gidelim istedik.

Hkmetin gnderdii psikologlar ne yapt? Sizden farklar ne?

Bir rnek var aslnda. Bunu sylemek isterim; len iilerin dnda, bir de ieride kalp arkadalarn kurtarmaya alan iiler de var. O iiler olay sonrasnda ok ciddi tepkiler gstermeye baladlar. "Ben bu ellerim ile yemek yiyemem, ben bu ellerim ile ka arkadam kurtardm, ellerimde onlarn yzlerini gryorum." diyen ok fazla yk var. Salk Bakanl tarafndan gnderilen psikologlar grmeler yaparken, bulduklar zm u olmu: aileye haber vermeden, Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi'ni arayp, ambulans ile zorla hastaneye yatrmlar. Akl hastasna dntrlen, yani bir anlamda hastaneye hapsedilen insanlar oldu. Devlet zmyor; stn kapatyor. Bunun zm de ambulans ile hastaneye hasta tamak. Kendisinin bozduunu, hapsederek zmeye alyor. Akl hastaneleri bir zm deil.

Sa kalan iilerin psikolojik durumu nasl?

Kalan iilerin ok ciddi bir uyku bozukluu geiyorlar, itah sorunu ekiyorlar. Travma sonras stres bozukluu denilen tanya ait birok belirtiden bahsediyorlar. Tanlar gerekli mi? Bence ok gerekli deil.

Soma'da yaanan kaza sonras yaananlara "travma" m demeli?

Ana akm psikoloji gibi, koullar yok sayarak sadece bireyin duygu durumu ile ilgilenmiyoruz biz. Olay tabi ki nemsiyoruz. Ancak ana akm psikolojinin bak asyla yoluna devam psikologlar bireysel grme yapyor, kiiyi o anlk rahatlatma ynne vurgu yapyor; travmay bireysel dzlemde ele alyor. Bizler ise bu yaananlarn toplumsal travmaya yol atn, farkl derecelerde de olsa hepimizin etkilendiini savunuyoruz. Bu katliam toplumun belleinde ok ciddi bir yer etmitir. Bu bir toplumsal travmadr. Bir kii zerinden olmam, btn toplum etkilenmitir. Toplumsal travmay bireysel yntemler ile zemezsiniz.

Nasl zeriz?

Adalet aray, adaletin yerine gelmesi, hakikatin ortaya kmas, kolektif irade, ba kaldrma, hak talep etme, bir arada kalma, toplumsal dayanma ile zeriz. Sulunun hkmet, zelletirme, irket olduunu syleyenler bu konuda daha iyi. "Sadece Allahtan geldi" diyenler de kabul noktasnda daha iyi. Ancak arada kalanlar, nasl aklayacaklarn bilemiyorlar. "Kaza desen kaza deil, katliam desen, diyemiyoruz." diyorlar. "Mcadele edemiyoruz, arada kaldk" diyorlar." O madende almaya devam etmeye mecburuz" diyenler ve harekete geemeyenler var. Blgede alanlarn iine psikiyatristler de girdi. Baz doktorlar yasn ilk zamanlarda doal halinde yaanmasn savunurken, bir grup psikiyatrist de ila vermeyi savunuyor.

Siz ne neriyorsunuz?
lalar ve terapiler zaman zaman gerekli olabilir, etkili olabilir. Ancak, Bu noktada mcadele edilmesi gereken ey duygularn soutulmas ve kiilerin kapitalist sisteme uyum salamasn kolaylatrmak deil, onlarn adalet talebinin ykseltilmesi, hak arama gibi somut durumlarda cesaretlendirilmeleri, onlar glendirmeye ve onlarla birlikte olduumuzu hissettirmeye ynelik almalardr.

yi ama orada alan psikologlar bu adalet talebini nasl ykseltecek? Danana m bakacak, adalet ile mi uraacak?

Bunun birok yolu var. niversitelerin psikoloji blmleri var. Psikologlarn mesleki dernekleri var. Derneklerin, niversitelerin meseleye nasl bakt, sahada alan meslektamz da etkiliyor aslnda. lk adm olarak, psikologlar bu katliama doal afet gibi yaklamaktan vazgemeliler. Adalet, rgtlenme, i gvenlii, maalar gibi temel haklar iin mcadele eden iilerle dayanmak, birlikte eylemlilikler rmek mmkn. Bu konuda yayn yapmak, bu konular mesleki evrelerde ve kamuoyunda tartmaya amak mmkn. Ayn zamanda mesleki almalar da yrtebilirsin. kisi birbirine engel deil ki. Ancak sorun u; senin mesleki alman "doal afete" gre dizayn edilmise, Soma'daki gereklii nasl doru yorumlayabilirsin ki? Yanl yorumladn bir durumu nasl " iyiletirme" iddiasna girebilirsin? Eer geni tabanl ve snf bilincine sahip bir meslek rgtmz olsayd, belki de "oraya psikolog olarak gitmeyi reddediyoruz. Adalet istiyoruz" talebini ykseltebilirdik. Baka bir pratik neri getirmek gerekirse; grup grmeleri yapmak bu srete tercih edilen bir yaklam olabilir. Bizler toplumcu psikologlar olarak grup grmeleri yapmaya gayret ediyoruz. Gruplarda ve ev ziyaretlerimizde de sohbetlerimiz mutlaka katliamn ekonomik, siyasal, hukuki, sosyal, duygusal boyutlar zerine oluyor. Ev ziyaretlerinde bizlere " psikologluk deil ki bu. Psikolou biz ne yapalm" diyenler oldu. Hakllk pay var. Bizler de sadece "psikolog" rolmzle orada deiliz. nsani olarak da oradayz, mesleimizi ikinci planda tutarak, gerektiinde birtakm mesleki yntemler kullanarak, eit ilikiler gelitirmeye abalyoruz. Bu eit ilikiyi, biz kendi grubumuzda da korumaya zen gsteriyoruz bu arada. imizde hem psikoloji rencileri, hem psikologlar var ama aramzda hiyerari yok. Son olarak unu sylemek isterim: ablon formller, reeteler yok maalesef. Bunlarn daha derinlikli ve nitelikli tartlmas gerek elbette.

2'inci gn yaanan polis mdahalesini grdnz m? Travma stne travma yaad insanlar.

Aslnda biz bunu Gezi'de de grdk. Korku duvarnn aldn deneyimledik. in iinde polis iddeti olsa da, sen polisin stne gidiyorsun. Say az olsa da Soma'da bir rgtlenme abas, sendikalama faaliyeti ve adalet talebi devam ediyor. Elbette polis mdahalesinden sonra korkup geri dnen insanlar olmutur ama davasna sahip kan insanlar da oldu. Devlet her ynden iiye saldryor. Sendikalama da bunun bir yan. Trkiye Maden- de bunun bir yn. DSK glenmeye balad ve onun toparlanmasna izin verilmemeye alacak. Knk'ta ei ile birlikte eyleme katlp, polis iddetine maruz kalan kadnn, ok daha gl bir ekilde bu sreten ktn grebiliyoruz. Polis iddetine ramen, ertesi gn de ortaya gideceklerini sylediler. fkeleri perinlendi. rnein kimi AKP semeni de bunun bir katliam olduunu, sorumlusunun hkmet, zelletirme ve irket olduunu dnyor.

Kaza sonras yaanan patolojik semptomlara taklp kalmak ne kadar doru?

Doru deil. Bakn, bu sadece insan iinden gelen, evreden bamsz gelien bir durum deil. Patoloji de sorunlu bir ey kavramsal olarak. Patolojik olan devletin ve sistemin kendisidir, zelletirme politikalardr. Eer bu politikalar halka yansyor ve bir eit sorunlara yol ayorsa, sorunun kaynana gitmek lazm Yas ile fke rgtlenebilir, ortaya rgtl bir g karsa, yllarca onlar ezen iktidara kar kabilirseler, psikolojik olarak iyileeceklerdir. Bu da sol siyasetin grevi.

Yas ile ilgili alg ynetimi baarl oldu mu?

nsanlarn susturulduu baz yerler var. rnein bir ka ky tamamen sessiz. Bu bir kaderdir. "Biz kaderimize razyz. Kimse karmasn, kimse gelmesin." Ama ok sayda din adam o kylere akn etmi. Byle kirli iler de dnyor. Baarl olduklar bir grup var, baarl olamadklar grup da var.

Yardmlar nedeni ile yas ortamnn bozulduu, ortaya bir simlasyonun ortaya kt gr var. Siz ne dnyorsunuz?

Elmadere ve Soma rneinde aslnda bunu grebiliyoruz. Bu olay olduktan insanlar bunu doal afet olarak alglad iin, akn akn kyafet, oyuncak ve giysi yardmnda bulundu. Kyafet ve oyuncak onlarn ihtiyac deil. nk onlar evlerini kaybetmediler, muhta deiller, dkn deiller. Onlarn mcadele etmeye ve haklarn aramaya ihtiyalar var. Koullarn iyiletirilmesine ihtiyac var. nk iiler o madende almaya devam edecekler. Ayn kt koullar ve lm korkusu ile almaya devam edecekler. Giysi, oyuncak onlarn ihtiyac deil. Trkiye halk merhametlidir. Ancak merhamet duygusunun tehlikeli olduu bir yer var. Biz merhameti, sadaka kltrne indirip, "Ben yapacam yaptm" diyerek brakrsak, kendimiz iin bir ey yapm oluyoruz. Orada bir eyler yapmak iin baka politikalar gelitirilebilir.

Mesela?

Kadnlar orada ok ciddi bir toplumsal bask ve isizlik ile kar karya. Blge erkekleri de yle. Orada niversiteyi kazanamayan kz ocuklar evlenmek durumunda, erkek ocuklar madene giriyor. Tarm politikalarn glendirmek iin alternatif politikalar ile gidilebilir oraya. Kooperatif rnei var. Kadnlar seralarda alyorlar. Gidip onlar ile birlikte almak baka bir dayanma rneidir. e giderken brakaca kimse yok; oraya alternatif bir kre getirmek, ocuklara beraber bakmak bir dayanma rneidir. Kadnlarn toplumsal hayata katlmn salayacak projeler retmek bir dayanma rneidir. Ancak bu tr dayanmalara zihin yormadan, sadece vicdan rahatlatma yolu seiliyor. Elmadere'de ekstra bir ey oldu. Bunu anlatmak istiyorum: Burjuvazi buraya ok yklendi. Ky meydanna koli koli oyuncaklar yld. Aslnda biraz bizler de, bizler derken sol evrelerden bahsediyorum, buna kapldk. Byle yaparak tketim kltrne hizmet ediyoruz aslnda. Bir eyler tketerek mutlu olsunlar istiyoruz. Biraz stenci bir bak da gelitirildi. Onlar tanmadan, ihtiya gndermek, aslnda ok stenci bir bak ve bunu krmamz lazm. Oraya yardm yapmadan nce oray tanyn, o insanlar dinleyin. Oraya ekonomik destei, yardm gtrmesi gereken devlettir. Sivil toplum kurulular devletin eksiini kapatarak, bu sadaka kltrne hizmet ediyorlar. Sivil toplum kapatmasa, akta kalsa, talep devlete ynelebilir. Kalc zmler retilebilir. Yardm gndermek geici ve yararsz bir zm modeli.ayn zamanda "madur" psikolojisini destekliyor, maduriyet psikolojisi gsz hissettirir.

Yanl m yapyoruz?

Evet.

Ne yapalm peki?

Hep birlikte, her alanda direnmek ve topyekun bir sistem mcadelesi gerekiyor. Anadolu kltrnde var olan dayanmann iini boaltp, tek ynl bir yardma indiriyorsun. Bu yolla onlarn yannda olduunu hissettirmeye alyorlar, duyarl olduklarn gsteriyorlar ama yntem yanl. Sonular ac ve kt oldu.

Ne sonular oldu?

Knk zelinde bu duruma tepki gsteren ok sayda ii var. iilerin aktardklar yle: Manevi olarak destek olunmas gzel bir ey. Ancak maddi yardmlarn nitelii biraz skntl. nk insanlar zarf kapma yarna girdiler. Bunu ok irkin ve insanlk d buluyorlar. Bu zarflar baz ailelere gidiyor, baz ailelere gitmiyor. Aralarnda ekimeler yaanabilir. Maddi ynden para ve zarf toplanmas onlara insanlk d geldi. Onlar yalnz olmadklarn grdler ve ziyaret eden insanlardan son derece mutlu oldular. Ancak bu bir sre sonra hayal krklna da yol at. nk u anda herkes blgeden ekildi. Yeniden yalnz olduklarna, yalnz kaldklarna, unutulduklarna dair duygulara kapldlar. Kalc bir iliki gelitirmek lazm. Eer bu yardm biimi kalc deilse, kendimizi tatmin etmi oluyoruz. Grtmz aileler bize unlar syledi: "olaydan sonra beri bir ok insan gelip gitti, bir eyler sylediler ve gittiler. Onlar hatrlamyoruz. kime gveneceimizi bilmiyoruz" Oraya gidecek insanlar ya da kurumlar kalc ilikiler gelitirebileceklerse gitsin. Bunun yolu da kolay olan semekten deil, emek vermekten ve akl yrtmekten geer diye dnyoruz.

Ne tr bir dayanma modeli gelitirmemiz gerektiini dnelim biraz.

Bizim bu sorunun karsnda yapabildiimiz, bir ev tutup oraya yerlemek oldu. Haftada 1 gn dzenli olarak oraya gidiyoruz. Biz de blge halkndan olduk. Terapi odalarnda yapay bir denek yaratmak yerine, halkn iine girdik. Onlar ile beraber paylayor, yayor ve sohbet ediyoruz. Tuttuumuz evin bir odasnda kadn grubu ile grme yapyoruz, avluda ocuklarla vakit geiriyoruz. rnein kadnlar ieride grme yaparken, ocuklarna bakyoruz, oyun oynuyoruz, baz mesleki yntemleri de kullanyoruz elbette. Dayanmay buralardan rmeye alyoruz. Bizim elimizden gelen hem insani anlamda hem mesleki anlamda bu modeli uygulamak oldu.

Olay yerine giden ve grev yapan UMKE personeli, 112 personeli, AKUT personeli ne yapmal peki? Kolay bir durum deildi.

Kendi aralarnda paylam gruplar yapabilirler. Bu ok iyi gelebilir. Rahatlatc, elendirici, bireysel etkinliklere devam etmelidirler. Bu tarz olaylar ile har neir olanlar mutlaka dearj olabilecekleri bir aktivite ile uramal deriz. Ancak bizi iyiletiren ey orada mcadele etmek oldu. Uzaktan izlemek her zaman daha kt hissettirdi.

Eklemek istediiniz bir ey var m?

Bu katliam sonras psikolojik sorunlar ile daha kolay ba edebilenlerin u yolu izlediini grdk: Bireysel destekler ie yaramam, psikolojik destek almlar ama iyi gelmemi. Oturma eylemine, mcadeleye, sendikalamaya katlanlar daha iyi, daha gl durumdalar. Toplumsallatrmann ve mcadelenin kendisi her zaman iyiletirir. ilerde bire bir grdk.

Rportaj: Uur ahin Umman

Fotoraflar: Uur ahin Umman

http://www.yurtsuz.net/News.aspx?newsid=1932#.VArQh_l_tvI

Leave a Reply