Sağ tarafa hayal edilenler, ya korkunç ya da sevimli

İZMİR - Yapılan araştırmada fil-fare ikilisinde denekler, fiziksel yapısı en büyük olan fili sağda hayal etti. Köpekbalığı-balina ikilisinde kazanan ürkütücülüğü ile köpekbalığı oldu. Sinek-uğurböceği ikilisinde ise denekler sevimli, değerli olan uğurböceğini sağ tarafta düşledi. Araştırma, sağ görsel alandan sorumlu olan beynimizin sol yarıküresinin nesneleri duygusal olarak algılamada etkin rol üstlendiğini kanıtladı.

İzmir Ekonomi Üniversitesi (İEÜ) Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr Seda Dural danışmanlığında ikinci sınıf öğrencileri Aysu Yavaş, Birsu Erkan, Cansu Arslan, Helin Öner ve Nurdan Çamuroğlu "Bir Fil bir de Fare Hayal Edin!" başlıklı çalışmayı 180 denek üzerinde gerçekleştirdi. Baskınlık, uyarılma ve değerlilik bakımından beynimizin sol yarıküresinin nesneleri duygusal olarak ayırdığı belirlendi. Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen araştırma için bir bilgisayar programı yazıldı. 180 denek aynı teste tabi tutuldu. Deneklere çeşitli hayvan çiftleri resimleri gösterildi. Daha sonra ilk 4 saniye içerisinde ekranın sağına bir tanesini, soluna bir tanesinin yerleştirilmesi istendi.
Denekler, kararlarını hep baskın olan tarafa yöneltti. Fil-fare ikilisi gösterildiğinde, sağ tarafa giden fil oldu. Köpekbalığı-balina ikilisinde köpekbalığı sağa konumlandırıldı. Böcek-uğurböceğinde ise sevimli olan yani uğurböceği değerliliğini ortaya koyarak sağa gitti. Nesnelere yüklediğimiz baskınlık, uyarılma ve değerlilik kriterleri ilk kez teste tabi tutulmuş oldu, görsel alan değerlendirmelerimizde oldukça yanlı davrandığımız ortaya çıktı.

Deney sonuçları, 18. Ulusal Psikoloji Öğrencileri Kongresi'nde deneysel psikoloji alanında birincilik ödülü aldı. Öğrenciler, yaptıkları analizler sonucunda, baskınlık, uyarılma ve değerlilik düzeyleri yüksek olan nesneleri düşük olanlara göre sağ görsel alanda yani beynin sol tarafında hayal ettiklerini ortaya çıkardı. İEÜ Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Seda Dural, öğrencilerin çalışmasında nesne çiftlerinden baskınlık, uyarılma ve değerlilik düzeyleri yüksek olanları sağ görsel alanda hayal etmeye yönelik yanlı davranışın ortaya çıkarıldığını söyledi. Hayal etmede "hemisferik (beyin yarıküresi) asimetrinin" incelendiği böyle bir çalışmanın ilk kez gerçekleştirildiğine dikkat çeken Dural, "Sağ görsel alandan sorumlu beyin yarıküresinin sol yarıküre olduğundan hareket ettik. Buna göre, beyin yarıküreleri hayal etme eylemi esnasında nesnelerin ifade ettiği fizyolojik ve duygusal düzeyden etkileniyor" dedi.

Nesnelerin fiziksel özellikleri ve duygusal düzeylerinin beynimizdeki etkisi
Çeşitli nesnelerin kullanıldığı çalışmada, "gökdelen - kulübe" çifti baskınlık, "köpek balığı - balina" çifti uyarılma, "sinek - uğur böceği" çifti de değerlilik düzeylerinin ayrıştırılması için örnek seçildi. Araştırmada, kontrol koşulu oluşturması bakımından "nötr" nesne çifti olarak da "bilye - nazar boncuğu" katılımcılara gösterildi. Katılımcılara, nesne çiftleri bilgisayar ekranında 2 saniye boyunca alt alta sunuldu. Ardından ekran kırmızı bir çizgiyle ikiye bölündü. Katılımcılardan 4 saniye boyunca nesneleri hayal etmeleri ve nesne hayallerinin hangisinin kırmızı çizginin sağ veya sol tarafından oluştuğunu bildirmeleri istendi. Sonuçta, fiziksel yapısı, ürkütücülüğü ya da sevimliliğine göre en etkileyici olanları sağ tarafta hayal edildi. (Yunus Şani - İLKHA)

Leave a Reply