Etik kurallara uymak şart ama etik olmak kişiyi otomatik olarak "iyi
psikolog" yapmayabilir. Ayrıca, size iyi gelen bir terapi başkasına iyi
gelmeyebilir. Özetle; terapi seansını ve psikoloğunuzu kendi kişisel
ihtiyaçlarınıza göre değerlendirmeniz gerekir.
Danışan: Daha önce birçok psikoloğa gittim. Kimilerinden faydalandım kimilerinden
ise hiçbir fayda görmedim. Çok açık söylemek gerekirse sizin de iyi bir
psikolog olup olmadığınızı bilmiyorum. Bu konuda biraz kaygılıyım çünkü
zamanımı ve paramı boşa harcamak istemiyorum.
- Dr. Başak: Kaygılanmakta çok haklısınız. Özellikle daha önce bazı
deneyimlerinizden fayda görmediyseniz, zamanınızın ve paranızın yeniden boşa
gitmesini istemezsiniz. Sizin yerinizde olsam ben de aynı şekilde
hissederdim.
Danışan: Umarım beni yanlış anlamadınız. Bu konuyu baştan konuşmasaydım
kendimi hiç rahat hissetmeyecektim.
- Dr. Başak: Hiç yanlış anlamadım aksine kaygılarınızı benimle açık açık
konuştuğunuz için çok memnun oldum. Çünkü bana güvenmeseydiniz, benimle
konuşurken kendinizi rahat hissetmeseydiniz, sizi rahatsız eden buna benzer
konuları benimle paylaşmazdınız, o zaman ben de size tam anlamıyla yardımcı
olamazdım.
Danışan: Peki bana biraz yol gösterebilir misiniz? Terapilerin benim için iyi
gidip gitmediğini nasıl anlarım?
- Dr. Başak: Terapiye başlamadan önce, terapiye gelme nedeninizi gözden geçirin. Bazı
kişiler bunu somut olarak belirleyemez ve "mutlu olmak istiyorum" ya
da "içimdeki huzursuzluktan kurtulmak istiyorum" şeklinde çok genel
isteklerle gelir. Bunun gibi genel hedefleriniz olduğunda veya tam olarak neyi
değiştirmek istediğinizi bilemediğinizde, psikoloğunuzdan yardım
isteyebilirsiniz. İlk seansın amacı hedefleri belirlemek olmalıdır. Çünkü eğer
hedeflerinizi somutlaştırmazsanız, terapinin iyi gidip gitmediğine karar
vermeniz güç olur. Örneğin amacınız sosyal ilişkilerinizi iyileştirmekse,
hedefiniz "her hafta sonu daha fazla arkadaş toplantılarına katılmak"
olabilir.
PSİKOLOĞUM SÖZLERİMİ ANNEME DE AKTARMIŞ
Danışan: Yani somut olarak daha fazla arkadaş toplantılarına katılınca
terapinin bana iyi geldiğini anlayabilirim.
- Dr. Başak: Evet, çünkü biz bir yandan sosyal ilişkilerinizde karşı karşıya
geldiğiniz zorlukları ortaya çıkararak bunlarla baş edebilmeniz için gerekli
beceriler ve yöntemler üzerine çalışacak, bir yandan da öğrendiğiniz yeni
yöntemleri hayatınıza yerleştireceğiz. Siz de bu yeni becerilerinizi
kullandıkça hedefinize ulaşmış olacaksınız.
Danışan: En son gittiğim psikologla bazı sorunlar yaşadım. Belki de o yüzden
çok faydalanamadım. Aslında çok iyi bir insandı. Ben de memnundum ve annemi de
ona gönderdim. İkimiz de terapiye aynı anda devam ediyorduk. Bir süre sonra bir
baktım benden duyduğu bazı şeyleri anneme anlatıyor. Annem de bana gelip
"Sen benim hakkımda niye böyle düşünüyorsun?" diyor. Çok zor duruma
düştüm, ne diyeceğimi bilemedim. O zaman psikoloğuma güvenim sarsıldı, aramız
bozuldu. Belki de bu yüzden size de gelirken tedirgindim biraz.
- Dr. Başak: Haklısınız, gizlilik psikoterapide en önemli etik kurallardan biridir. Eğer
anlattıklarınızın gizli kalmadığını, başkalarına aktarıldığını düşünürseniz
psikoloğunuza güveniniz sarsılır ve bir şey anlatamazsınız. Birçok insanın
psikoloğa gitmeme sebebi de budur; ya anlattıklarımı başkalarına anlatırsa!
Danışan: Ben de en çok bundan korkuyorum. Ben tanınan, mesleği icabıyla
bilinen biriyim, benimle ilgili özel bilgiler orada burada konuşulursa çok
zarar görürüm.
- Dr. Başak: Biraz önce de söylediğim gibi psikoterapide etik ilkeler, kurallar
vardır ve amacı psikoloji mesleğini, biliminin standartlarını belirlemek, bu
standartları en yüksek düzeyde uygulayıp korumaktır. Türk Psikologlar
Derneği'nin belirlediği bu ilke ve kurallara bütün psikologların uyması
beklenir.
Danışan: Gizlilik de bunlardan biri anladığım kadarıyla. Bunun dışında ne var?
- Dr. Başak: Eğer tüm listeye göz atmak isterseniz, Türk Psikologlar Derneği'nin web
sitesinde Etik Yönetmeliği'ni bulabilirsiniz. Özet olarak anlatmak gerekirse,
amaç kişiye zarar vermekten kaçınmak ve en üst düzeyde fayda sağlamaktır. Bunun
için bir psikolog; gerçekçi şekilde yetkinliğini değerlendirmekle yükümlüdür.
Terapiye başlarken mümkün olan en kısa zamanda, terapi süreci, ücreti, üçüncü
şahıslar ile ilgili koşullar ve gizliliğin sınırları hakkında danışanını
bilgilendirir, sorularının yanıtlanması olanağını sağlar. Halen hizmet verdiği
kişilere cinsel ima ve yaklaşımlarda bulunmaz, onları taciz etmez ve onlarla
cinsel ilişkiye girmez. Halen hizmet verdiği danışanlarla, hizmet verilen
danışanın yakın ilişkide bulunduğu kişilerle ve eski danışanlarıyla duygusal ve/veya
cinsel yakınlık kurmaz. Profesyonel bir ilişki içindeyken; psikoloğun, danışanı
ile ek bir rolü üstlenmesi de doğru değildir. Yani danışanınızla seans dışında
herhangi bir ilişki kuramazsınız. Ayrıca psikoloğun, danışanının yakın ilişkide
olduğu başka bir kişiyle herhangi bir şekilde ilişki kurması da doğru
değildir.
Danışan: Öyleyse benimle çalışırken annemi görmesi doğru değildi.
- Dr. Başak: Evet, zaten anlattığınız problemler ortaya çıkmış. Etik
kurallar ve ilkeler buna benzer problemlerin ortaya çıkmasını engellemek için
düzenlenmiştir. Bazen danışanlar çok ısrar eder "Siz çok iyisiniz, lütfen
annem de size gelsin" diye... Ama sizin yaşadığınıza benzer problemlerin
ortaya çıkmasını engellemek için danışanın yakın ilişkide olduğu kişilere aynı
zamanda terapi vermek doğru değildir.
ETİK OLMAK İYİ PSİKOLOG OLMAK ANLAMINA GELMEZ
Danışan: Diyelim psikoloğum bütün bu etik kurallara uydu, bu onun iyi bir
psikolog olması için yeterli mi?
- Dr. Başak: İyi psikolog olmak için bu etik kurallara uymak şart ama
"etik" olmak sizi otomatik olarak "iyi psikolog"
yapmayabilir. Ayrıca, size iyi gelen bir terapi başkasına iyi gelmeyebilir. Bu
durumda terapi seansını ve psikoloğunuzu kendi kişisel ihtiyaçlarınıza göre
değerlendirmeniz gerekir. En önemli iki kriteri özetleyecek olursak:
1- Terapi sürecinde hedeflerinize ulaşıyor musunuz?
2- Terapistinizin etik olduğuna inanıyor musunuz?
TERAPİ SEANSIM NASIL GEÇTİ
Her seansınızı doğru değerlendirebilmek, sizin için faydalı olup olmadığını
anlayabilmek için, seans bitimlerinde, ünlü terapist Dr. Burns'ün, hazırladığı
Terapi Değerlendirme Formu'nu kullana bilirsiniz.
1- Terapistim sıcak, destekleyici ve benimle alakalıydı.
2- Terapistim güven vericiydi.
3- Terapistim bana saygılı davrandı.
4- Terapistim beni iyi bir şekilde dinledi.
5- Terapistim benim ne hissettiğimi anladı.
6- Seans sırasında neler hissettiğimi anlatabildim.
7- Beni rahatsız eden problemlerim hakkında konuşabildim.
8- Kullanılan teknikler yararlı ve faydalıydı.
9- Terapistimin yaklaşım tarzı anlamlıydı.
10- Problemlerimle baş etmenin bazı yeni yollarını öğrendim.
11- Bu seans benim için faydalıydı.
12- Bütününe baktığımda bugünün seansı tatminkârdı.
13- Terapistimin verdiği ödevleri yapmayı planlıyorum.
14- Bugünkü seansta öğrendiklerimi kullanmaya niyetliyim.
15- Bazı zamanlar terapistimin beni anlamadığını düşündüm.
16- Bazı zamanlar seans sırasında çok rahat hissetmedim.
17- Terapistimin her dediğine katılmıyorum ve bunları ona söyleyebildim.
18- Sorduğu bazı sorulara dürüst olarak cevap vermek çok kolay değildi.
19- Bazen verdiğim cevaplar hislerimi tam olarak yansıtmadı.
20- Terapistimi eleştirmek benim için zor olabilir.
NOT: Psikoterapi diyalogları, yaşanmış hikayelerden
esinlenilerek, psikoterapi sürecinde kullanılan yöntemlere örnek oluşturmak
amacıyla yaratılmıştır. İçeriği psikolojideki bilimsel gelişmelere paralel
olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.