Soms moet het wél om de knikkers gaan

5 juni 2012 -
Mensen hebben een diepe afkeer van onrechtvaardigheid. Dat blijkt wel uit de negatieve reacties als bonussen aan managers gepaard gaan met collectief ontslag van medewerkers. Prof. dr. Jef Syroit, hoogleraar psychologie aan de Open Universiteit, gaat op 8 juni 2012 in zijn afscheidsrede in op wat de psychologie te zeggen heeft over de onrechtvaardigheid in organisaties. Gaat het om het spel? Of gaat het om de knikkers?

Psychologen hebben in de loop der jaren veel onderzoek gedaan naar rechtvaardigheid in organisaties: hoe worden kosten en baten verdeeld? Daarbij verschoof de aandacht. Men keek steeds minder naar de uitkomsten van de verdeling (de knikkers) en steeds meer naar het proces zelf (het spel). Hoe zijn de procedures gehanteerd? Hoe gaat de werkgever met zijn mensen om? Hoe communiceert hij? Anders gezegd: de psychologie onderzoekt hoe de manager te werk moet gaan om ontevredenheid bij de medewerkers te voorkomen. 

Verdoezelen
Syroit stelt daar vraagtekens bij. Onderzoek laat zien dat als de managers het spel goed spelen, de benadeelden minder klagen. Maar de onbillijkheid wordt niet opgelost; alleen de negatieve effecten ervan worden afgezwakt. Doordat het onderzoek zich zo focust op procedures, interactie en informatie (procedurele, interactionele en informationele rechtvaardigheid), wordt genegeerd dat het kan leiden tot een onrechtvaardige verdeling (distributieve onrechtvaardigheid). 

Onderzoek ook andere kant
Syroit roept zijn vakgenoten dan ook op om ook de andere kant te onderzoeken. Onder welke omstandigheden komen benadeelden wél in verzet, welke rol spelen machtsverhoudingen en hoe kunnen benadeelden daarmee omgaan. Maar hij doet ook een oproep naar de managers: als u serieus werk wilt maken van ‘responsible governance’, dan vraagt dat meer dan juiste procedures en goed communiceren. Dan vraagt dat aandacht voor de knikkers en niet alleen voor het spel.