Rozmowa z Alicj Bukowsk-Duraw

Tomasz Wysocki: Jak oswoi lk przed mierci? Czy to w ogle moliwe, abymy si pogodzili z jej nieuchronnoci? Przecie nie da si w tej kwestii organizowa warsztatw czy grup wsparcia, ktre pomagaj na przykad po rozwodzie.

Alicja Bukowska-Durawa: - Rzeczywicie, lk przed mierci odczuwamy od zawsze. Wszystkich on dopada. Od maego spotykamy si z wasn miertelnoci, ale nie mylimy o tym cigle. Byoby to rujnujce dla naszej psychiki. eby sprawnie funkcjonowa, musimy ten lk przed mierci odpycha od siebie. Ludzie musz sobie z nim radzi.

W innej trudnej dla czowieka sytuacji, np. rozwodu, jestemy w stanie jakie logiczne argumenty wycign, czasem bd dziaay, czasem nie. Prbowa przekona, e rozwd to przecie nie koniec wiata.

Z lkiem przed mierci takie postawienie sprawy nie bdzie skuteczne. Nikt nie wie, czy mier boli, czy ma si wiadomo, e si umiera. Jest mnstwo mitw na ten temat. Przede wszystkim, co bdzie dalej, po mierci. Znajomych po rozwodzie moemy zapyta, jak byo. A w przypadku mierci nie ma kogo zapyta. Ta tajemnica jest dla ludzi chyba najbardziej nieznona.

Psychologia jest w tym momencie przydatna do sprawdzenia i opisania tego, jak ludzie oswajaj lk przed mierci, jak go minimalizuj, bo cakiem wygasi si go na pewno nie da.

To jak ludzie sobie z nim radz?

- Powtrz, nie mylimy o mierci cigle. Lk przed mierci pojawia si w momentach, kiedy miertelnoci czowieka dowiadczamy w sposb bardzo wyrany i bezporedni.

Na przykad jedziemy z rodzin na wakacje, jest wesoo, sonecznie i trafiamy na wypadek drogowy, w ktrym kto zgin. Taki obraz silnie prowokuje do zastanowienia si nad kruchoci ludzkiego ycia. A to z kolei bardzo wzmaga nasz lk przed mierci. Podobnymi bodcem bdzie udzia w pogrzebie, wyjtkowo silnie wpywaj na nas informacje o czyjej mierci, zwaszcza o mierci tragicznej, na przykad w wypadku. Jednak musimy sobie z takim lkiem poradzi.

Co to znaczy poradzi sobie?

- Wypchn te myli z naszej wiadomoci, aby w naszym polu uwagi nie przewijao si mylenie o mierci. Abymy nie analizowali nieustannie, e jestemy coraz bliej koca, e kiedy nas nie bdzie. I e nasze ciao jest na tyle kruche, e wystarczy np. dgnicie noem, upadek z wysokoci i umieramy.

Czyli radzenie sobie z lkiem przed mierci nie polega na jego oswojeniu, racjonalnym podejciu do zjawiska, na prbie wytumaczenia, e to jest zjawisko tak samo przypisane do ycia jak sen i jedzenie. Tak jak musimy spa, je, tak musimy umrze.

- Oczywicie, w momencie, kiedy nie jestemy zagroeni, kiedy nie jestemy nastawieni na taki bodziec, ktry wywouje lk przed mierci, to moglibymy sobie to w taki sposb racjonalizowa. Przyznamy wtedy, e to normalne, e si rodzimy i umieramy.

Natomiast kiedy do wiadomoci czowieka bardzo silnie dociera myl o wasnej miertelnoci, jego reakcja jest uzaleniona od tego, czy dziaa tak zwany bufor lku. On powinien ten lk przed mierci zagodzi. Gruntownie analizowa to Amerykanin Tom Pyszczyski, autor teorii zarzdzania trwog.

Na czym polega budowanie takiego buforu?

- Sposobw jest kilka. Jednym z najwaniejszych jest znalezienie metody, ktra w jakiej mierze zagwarantuje nam niemiertelno. Zastanawiamy si, co po nas zostanie, co moe przetrwa, kiedy na przykad zginiemy nagle w wypadku. I wtedy ludzie zaczynaj pisa pamitniki, rysuj drzewa genealogiczne, zakadaj strony internetowe, zamawiaj portrety swoje i czonkw rodziny.

Bufor lku moe by budowany take w inny sposb. Na przykad czsto po zawale serca zaczynamy dba o zdrowie. Zawa to sytuacja, kiedy stajemy na krawdzi ycia, lk przed mierci ujawnia si bardzo silnie. Tu buforem dla tego lku jest dbao o zdrowie. Zawaowcy przestaj pali, jedz owoce i warzywa, chodz na rehabilitacj. To mniej wicej trwa okoo sze tygodni, wtedy przetrawiaj lk. A potem niestety czsto wracaj do dawnego stylu ycia - co nie jest atwe do zniesienia dla psychologa zdrowia.

Decyzja o dziecku te moe by sposobem na buforowanie lku?

- Oczywicie, po udziale w wypadku albo po mierci kogo bliskiego ludzie czasami te decyduj si na dziecko. Tak samo w chorobie, zwaszcza chorobie przewlekej. Wwczas jednym ze sposobw na buforowanie lku moe by decyzja o potomku albo o inwestowaniu w rozwj dziecka, ktre ju mamy. Przecie dziecko to te lad, ktry zostawimy po sobie, ma dodatkowy wymiar, bo biologicznie rzeczywicie jest to cz nas, krew z krwi, ko z koci.

Sposobw na zostawienie ladu po sobie jest mnstwo, stawiamy pomniki, fundujemy tablice pamitkowe. Co ciekawe, po takich przeyciach, kiedy wzrasta poziom lku przed mierci, stajemy si bardziej konserwatywni.