Bezm-i âlemde ruhlar "Allah Teâlâ'nın, Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" sorusuna "evet" cevabını vermekle ve Allah'ı tanımak, bilmek ve kabul etmekle aynı zamanda şunu da söylemiş, zikretmiş oldular. "ya Rabbi, sen bizim ilelebet İlahımızsın. Biz her halde seni anarız ve sözümüzden ve vadimizden asla dönmeyiz." Bu demekti ki kul her halde vadinden dönmeyeceğine göre vermiş olduğu sözü ispat etmek için bir imtihana tabi tutulacaktı. Ruhlar âleminde verdiği sözden dönmeyecek ve ahdini bozmayacaktı.
İmtihanı kabul etmiş olan ruh topraktan imal olmuş beden elbisesini giyerek ilkin Cennet'e yerleşmiş ve sonra yasak meyveyi ısırması sonucu dünyaya geçici olarak yerleştirilmiş oldu. Ruha biçilmiş olan bu bedenin hareket etmesini sağlayan, bedene hayat veren, yönlendiren bir kalp takıldı ve bu bedenin nasıl kullanılacağını, iyi ve kötü arasındaki farkı anlaması için insana akıl, irade gücü verildi.
İslam tasavvufunda kalbin önemi büyüktür. O bedene hem kan dağıtma, ayakta tutma işleminin yanında, ruhun rahatlamasını sağlayan bir unsurdur. Kalbin bedeni işleminin yanında, manevi işlevleri de vardır ki kalp aynı zamanda görür, işitir, konuşur. Kalbin içinde de çeşitli duygular vardır. Örneğin kalbin sevinci, kalbin sancısı, kibri, acizliği... İnsanın maneviyatına dair çeşitli halleri çoğunlukla kalbinden gelir. Söz gelimi kalbi mühürlenmiş olan kişiler gözlerinin önünde var olan hakikati göremezler.
Kalbin üzerine ne kadar çok yazılsa da sanırım anlatılacaklar, yazılacaklar bitmez. Biz en iyisi kitaba dönelim ve biraz yazarıyla birlikte kitaptan bahsedelim.
Bu kitabı nette dolaşırken tevafuken bulmuş ve okumak için listeme almıştım. Bilirsiniz bazı kitaplar mıknatıs gibidir. Sizi kendine çeker ve sırlarını açar. Bu kitap bana böyle bir etki bırakmıştı. Çok değerli bir arkadaşımın hediye etmesi ise ayrı bir güzellikti. Hediyeleşmek sünnetti.
Prof. Robert Frager, otuz yılı aşkın süredir psikoloji üzerine çalışmakta ve iki yönden (teorik ve pratik) tasavvuf üzerine araştırmalarda bulunmaktadır. Halen mutasavvıf bir mürşit ve şeyh olan Frager, "Aşk Bir Şaraptır" ve "Uygun Tasavvuf" eserlerinde yardımcı editör olarak çalışmıştır. Palo Alto, Kaliforniya'da bulunan Transpersonel Psikoloji Enstitüsünde profesör ve başkan olarak bulunmaktadır.
Kitap, hepsi birbirinden değerli sekiz bölümden oluşuyor. Teşekkür yazısından sonra uzun bir önsöz okuyorsunuz. Bu önsözde tasavvufun tanımı, tasavvuf ve dinin karşılaştırılması yapılmış ve derviş olmanın yollarından bahsetmiş. "Halveti- cerrahi tarikatında, derviş olma ve tasavvuf geleneğine tam olarak girmenin üç yolu vardır. İlk yol, rüyasında derviş olmaktır; ikincisi, bir şeyhe sevdalanmak, üçüncü yol ise, bunu talep etmektir. Yazar bu üç yolu başından geçen hadiselerle açıklamakta okuyucuyu da aynı ortama çekmektedir.
Birinci bölümün ana başlığı Kalp, Nefs ve Ruhun Psikolojisi. İmam Gazali'nin bir sözü ve Hafız'ın şiiriyle başlıyor. Sufi Psikolojisinin temel kavramlarından bahseden bu bölümde Sufi Psikolojisine göre "kalp, bizim derin ve zekâ irfanımızı içerir. Kalp, gnosis'in, yani marifetin mekânıdır." "Hepimizin içindeki ilahi kıvılcım ya da tin kalpte barınır. Aslında kalp kutsal bir mabettir." "Sevgi, temel Sufi manevi disiplinlerinden bir başkasıdır. Sevginin mekanı da kalptir."
Bu kavramlardan Nefis ise "psişemizin en kötü hasmı olarak başlaya, ancak paha biçilmez bir alete dönüştürülebilecek olan bir unsurdur." Bu kavramlardan ruh ise, "yedi yön ya da boyuta sahiptir: Madeni, nebati, hayvani, insani, ruhi, sırri ve sırların sırrı boyutlarında. Bunların her birisi yedi bilinç düzeyine sahiptir. Tasavvufta hedef; hepsinin denge ve uyum içinde çalışmasıdır." Yine bu bölümde, Batı psikolojisi ve Sufi psikolojisi arasında karşılaştırmalar yapan kitap ikisi arasındaki farklardan bahseder.
Kökenimiz: Ruhun Soyunun Öyküsünde ise bireysel ruhun maddi yaratılışa dâhil olmasının kökeninden bahsetmektedir. Maddiyata (bedene) bürünmüş olan ruh içimizdeki sırlardan bihaber hale geldi. Bu dünyaya ait eşyaya derinden bağlandığımız için Esma-i İlahiyi yansıtamaz olduk. Allah (c.c) bize idrak düzeyine ulaşmamız için aklı ve cüz-i iradeyi verdi. Akıl bize doğruyu yanlıştan ayırma yeteneği kazandırırken, irade de doğru fiili seçme kapasitesini kazandırdı.
Önsözünden ve birincisi kalp, nefis ve ruhun psikolojisi olan bölümden bahsettik. Kitaptan alıntılarla açıklamaya, tanıtmaya çalıştık. Her bölümü ayrı ayrı işlemek kitabı yazmak olurdu. Bu ilk bölümün yeterli olacağını düşünüyorum. Kitabı okudukça seveceksiniz ve "ben" merkeziyetçi kitapların nefsi şımartan, büyüten, daha çok arzulayan bir unsuz hale getirdiğini öğreneceksiniz. Tasavvuf yolunu, kalp yolunu detaylıca bileceksiniz.
Kitabın diğer bölümleri ana başlıklarıyla şunlar: Kalp, Nefis ve Ruhun Psikolojisi. Kalbinizi açma. Kendinizi Dönüştürme. Yedi Ruhunuz; Yedi Ruhunuzu Uyumlu Hale Getirme. Tasavvuf Pratikleri: Psiko-ruhsal terapi. Şeyh ve Derviş: Tasavvufta Manevi Rehberlik. Perdeleri Kaldırma.
Sufizm ve Psikolojiyle ilgili bilgi almak istiyorsanız ve Tasavvufi öğretileri merak ediyorsanız elinizdeki kitap bir yol göstericidir. Bu kitapta kendinizi daha iyi tanıyacaksınız.
Sufi psikolojisinde gelişim, denge ve uyum
Kalp, Nefs ve Ruh
Robert FRAGER
Gelenek yayınları