Een wat onderbelicht thema op de beurs vormt de psychologie van beleggers. Toch kan het erg waardevol zijn hierover enige kennis te hebben. Op de aandelenbeurs stikt het namelijk van de psychologische valkuilen.
1. Overmoed
Een van de belangrijkste psychologische fouten die beleggers maken betreft overschatting van hun eigen kunnen. Overmoed dus. En dat blijkt vooral een mannenkwaal. Uit studies blijkt dat vrouwen, gemiddeld bezien, op de beurs betere resultaten behalen dan mannen.
2. Teveel transacties
De mate van zelfoverschatting hangt direct samen met het aantal transacties dat een belegger uitvoert. Hoe hoger de mate van zelfoverschatting, hoe hoger ook het aantal transacties. En hoe hoger de transactiekosten dus ook. Wat uiteraard ten koste gaat van het rendement.
Maar afgezien van de extra transactiekosten speelt nog wat anders... Uit onderzoeken naar miljoenen transacties van beleggers blijkt namelijk dat ook die transacties zelf eigenlijk helemaal niet zo rendabel zijn. De aandelen die beleggers verkopen blijken na verkoop gemiddeld genomen beter dan het beursgemiddelde te presteren. Terwijl de aandelen die gekocht worden juist slechter renderen.
3. Angst voor verlies
De ongunstige transacties zijn ook het gevolg van een ander psychologisch effect: de onbewuste wens van veel beleggers om maar geen verliezen te hoeven realiseren ('regret avoidance'). Een aandeel dat in koers gezakt is, houdt menig belegger volgens deze theorie dus eigenlijk te lang in portefeuille aan. Om het verlies maar niet echt te hoeven nemen, terwijl de winnaars juist vaak te snel verkocht worden...
De combinatie van extra transactiekosten en onrendabele transacties kost beleggers vele procenten aan rendement per jaar. Wat resulteert in een enorm negatief effect op de waarde van hun portefeuille op termijn.
5. Overreactie op recente gebeurtenissen
Nog een andere psychologische valkuil bestaat eruit dat beleggers geneigd zijn teveel waarde te hechten aan recente ontwikkelingen. En de lange termijn-ontwikkelingen juist te weinig in hun afwegingen meenemen.
Dus wanneer op een gegeven moment vrijwel niemand een bepaald aandeel lijkt te willen kopen, overweegt menig belegger dat zelf evenmin. Maar wanneer anderen recent wel een bepaald aandeel kochten, welke dan ook nog eens stijgt én waarover iedereen praat, dan pas wordt opeens wél overwogen in te stappen.
Dit verklaart hoe het kan dat op de beurs soms trends ontstaan die maar weinig te maken hebben met de onderliggende lange termijn-ontwikkelingen bij een specifiek bedrijf of een bepaalde sector zelf. En wanneer dan eens tegengesteld nieuws opduikt, zullen beleggers deze informatie marginaliseren of zelfs helemaal niet opmerken. Vergelijk het met een voetbalsupporter die de overtredingen van zijn eigen team ook veel minder ziet dan die van zijn tegenstander...
Maar anders dan bij het voorbeeld van de voetbalsupporter geldt bij aandelen dat een ontstane bubbel op een gegeven moment te groot wordt en het sentiment keert. Denk aan de internetzeepbel van eind jaren '90. Dan slaat de tendens helemaal om. En ontstaat juist een overreactie op negatieve informatie.
Eigenlijk komt het er dus op neer dat beleggers vaak té optimistisch zijn over de lievelingsaandelen van dat moment. En vaak té pessimistisch over de wat minder populaire aandelen. De donkere wolken boven de minder populaire aandelen hebben zich met andere woorden doorgaans al meer dan evenredig in de beurskoers verdisconteerd.
Slimme beleggers trachten zich ten minste bewust te zijn van de psychologische valkuilen waar uiteindelijk iedereen mee te maken zal krijgen. Valkuilen die op termijn hele portefeuilles weg kunnen vagen. En nog slimmere beleggers kijken met speciale interesse uit naar die aandelen die anderen vanwege psychologische factoren als hierboven beschreven juist in de uitverkoop hebben gedaan. Daarmee komen zij dan vanzelf weer uit bij het type aandelen waarmee Warren Buffett zijn fortuin verdiende.
Hendrik Oude Nijhuis heeft zich jarenlang verdiept in de strategieën van 's werelds beste beleggers en is tevens oprichter van warrenbuffett.nl over de beleggingsstrategie van Warren Buffett.
Lees ook: