De economen bedrijven geen l'art pour l'art, maar zijn ervoor onze economie wereldwijd in een goede staat te houden en deze te helpen verbeteren. Dit is mislukt. Deze mislukking moeten de wetenschappers zich aantrekken. Als ze dit niet doen, kunnen we niet verwachten dat ze echt verder komen met hun theorieën en modellen. Dat betoogt hoogleraar klinische psychologie Jan Derksen.

De economie verkeert wereldwijd in een crisis die maar moeilijk te beteugelen blijkt. De wetenschap die tot doel heeft zo objectief mogelijke kennis van de economische patronen te produceren, is de economische wetenschap.

De economen bedrijven geen l'art pour l'art, maar zijn ervoor onze economie wereldwijd in een goede staat te houden en deze te helpen verbeteren. Dit is mislukt. Deze mislukking moeten de wetenschappers zich aantrekken. Als ze dit niet doen, kunnen we niet verwachten dat ze echt verder komen met hun theorieën en modellen en dan doen ze niet waarvoor ze zijn uitgevonden: de menselijke beschaving op peil brengen, houden en verder vooruit helpen.

Zelfreflectie
Er is dus een psychologisch proces van zelfreflectie vereist, waarbij ze de kwetsbare plekken in hun wetenschappelijk denken en handelen onderzoeken en opnieuw het object van kennis en de methoden van kennisverwerving definiëren.

Hierbij moeten ze aandacht besteden aan het gegeven dat de psychologische kennis die in de economie een belangrijke rol speelt (financiële markten spelen op een psychologisch toneel) van zeer beperkte (vooral cognitieve) aard is geweest en een veel te kleine rol heeft gespeeld in hun modellen.

Voorts is, mede als gevolg van de politieke economie, de verwarring tussen zo objectief mogelijke economische kennis produceren enerzijds en politieke ideologie en praktijk anderzijds een oorzaak van deze crisis. Economen zijn niet in staat gebleken de politiek te voorzien van zodanige kennis dat deze op grond hiervan hun politieke gedachtengoed en hun politieke praktijk moesten aanpassen. De economen zijn te veel onderdeel van de politieke ideologie en praktijk geworden en dus 'medeplichtig' aan politieke blunders. De economische wetenschap heeft kortom veel te weinig gezag opgebouwd in onze samenleving.

Het zelfonderzoek waarvoor de academische economen nu staan kan een adequate symbolische start krijgen met het voorlopig, in elk geval de komende vijf jaar, niet meer uitreiken van de Nobelprijs voor de economie. Als psycholoog geef ik de economen hiermee een voorzetje, maar ze zouden er goed aan doen dit zelf te organiseren en daarmee publiekelijk te getuigen van hun kwetsbaarheid en tekortschieten.

Deze psychologische actie helpt de noodzakelijk zelfreflectie. Zij zal ook voor de gehele samenleving de frustratie verlichten die het gevolg is van de economische malaise.

^{Jan Derksen is hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen}