Enneagram’la psikolojinin derinliklerine

Kaan KAVUŞAN
kaan.kavusan@aksam.com.tr

Enneagram, kısaca ifade etmek gerekirse bir kişilik analiz yöntemi. Çeşitli yöntemler ve gözlemlerin ardından, dokuz karakter tipinden biri olduğunuz ortaya çıkıyor ve bu yöntem insanoğlunun kendini tanıması, geliştirmesi ve değiştirmesi için bir kılavuz oluyor. Tarihiyse eski… 4. y.y.’da İskenderiye’de yaşayan Hıristiyan keşiş Evagrius Ponticus’un geliştirdiği düşünülüyor. Tekniği Batı’ya taşıyan George Gurdjieff; dokuz karakter tipini ortaya koyarak geliştirense Bolivyalı filozof Oscar Ichazo.

Son günlerde ‘Enneagram’a olan ilgi ülkemize de sıçradı. ‘Kendine İyi Bak: Enneagram ile Kişilik Analizi’ kitabının yazarı Uğur Batı’yla görüştük ve teknik hakkında merak ettiklerimizi sorduk.

- Enneagram nedir?
Kendini tanıma, arama sürecinde dünyanın bilinen en etkili metodolojilerden biri. Salt kişinin kendini tanıması üzerine odaklanması kadar, kişinin kendini değiştirmesi ve geliştirmesi gereken yönlerini keşfetmesi amacıyla geliştirilmiş bir kişilik analizi yöntemi.

Yunanca dokuz anlamına gelen ‘enne’ ve kişilik kelimesinin karşığlığı olan ‘agram’ kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşturulan Enneagram, ‘dokuz kişilik tipi’ anlamında kullanılır. İnsanları, dünyaya bakış açılarına, dünyayı algılayıp değerlendirme ve tepki verme şekillerine göre dokuz farklı kişilik tipine ayırır. Bu tipler ise şöyle:

• Mükemmeliyetçi / Reformcu,
• Yardımsever / Şefkatli,
• Başarı Odaklı / Motivatör,
• Özgün / Bireyci,
• Araştırmacı / Gözlemci,
• Sadık / Sorgulayıcı,
• Maceracı / İstekli,
• Meydan Okuyan / Lider,
• Barışçı / Uzlaştırıcı.

SADECE TEST YETMEZ!
- Dokuz farklı kişilik tipi nasıl belirlenir?
Tanımlanmış bu dokuz tipten hangi kişilik tipine girdiğiniz, gerçekleştirilecek kişilik testiyle belirlenmeye çalışılıyor. (www.enneagramkisilik.com adresinden ulaşabileceğiniz testte iç dünyanız hakkında sorular soruluyor ve dürüst cevaplar vermeniz gerekiyor. Mesela: “Her koşulda ön plana çıkmak isteyen bir insan mısınız?” gibi sorular…) Ancak bu tek başına yeterli değil. Test sadece bir ön belirlemedir. İnsan çok karmaşık bir yapı. Bırakın bir testin insanın kişiliğini çözdüğünü iddia etmeyi, Enneagram’ın kendisi yöntem olarak insanın kişiliğini yüzde yüz çözme iddiasında değil ama dokuz modelin tanımları üzerinden kişinin iç dünyasına bakıp yolunu çizmesi mümkün. Enneagram da analitik olmasından, tutarlı olmasından ve rasyonel önermeleri olmasından dolayı gerçek bir rehber.

- Kitabınızda ünlülerin karakter tipini anlatmışsınız. Bu ünlülerle görüştünüz mü?
Kitapta kişilik tipleri belirlenmeye çalışılan ünlülerle bir görüşmem olmadı. Zaten gerek de yok. Seçilen ünlüler, temel kişilik tipleri, motivasyonları kitle tarafından görülebilen ve yıllar içinde bu özellikleriyle deneyimlenmiş ünlüler. Ünlülerin analizi de kitleye görünümleri üzerinden gerçekleştirildi. Bu ünlü analizlerinin kitap için aslında sadece analitik bir önemi var. Yöntemi biraz daha anlaşılır kılmak için yapılan bir şey.

- Enneagram’ın kullanım alanları nedir?
Enneagram, politikadan iletişime, reklamcılıktan teolojiye, insan kaynaklarından senaryo yazımına, dua ve ruhsal çalışmalardan oyuncu seçimine, çocuk eğitiminden aile danışmanlığına geniş bir yelpazede kullanılıyor. Lider eğitimlerinde, seçim çalışmalarında yeri var. Uygulamalı hukuk alanını, spor yöneticiliğini de atlamamak gerekir. Bunun yanında, CIA ve FBI personelinin eğitiminde müfredatın içinde. Kısacası akademik psikoloji, teoloji, mistisizm ve uygulamalı iletişimin birçok alanında özel bir öneme sahip.

LOST’TA KULLANILDI
- Lost’ta kullanıldığı yazıyordu kitabınızda, nasıl kullanılmıştı?
Belirttiğimiz gibi Enneagram senaryo yazımında özellikle ABD’de yaygın kullanılıyor. Hikâye, olay örgüsü gibi kavramlar senaryo için ne kadar önemliyse, karakter yaratımı da bir o derece önemli. Karakterlerin inandırıcı ve gerçekçi olabilmesi, bir senaryo için önemlidir. Bunun için karakterin tutarlı olması gerekir. Dizinin ana karakteri Dr. Jack Shephard’ı düşünün. Dizide uçak kazasının ardından göründüğü ilk sahneden son sahneye kadar hep tutarlı. Yönlendirici, inisiyatif kullanan, doğruyu yapmaya odaklanmış tipik bir 1 numara, yani mükemmeliyetçi kişilik özelliğini gösteriyor.

- Enneagram’ın bilim içinde kullanımı ne kadar kabul görüyor?
Enneagram bilgisi, pek çok farklı yaklaşımın, yöntemin sentezi durumunda. Kimisi binlerce yıllık sufi bilgeliği olarak adlandırıyor. 1900’lı yıllardan itibaren modern psikoloji disipliniyle eklemleniyor. Sözlü gelenekten gelmesi, kaynaklarının karmaşıklığı, Enneagram’ın Batı psikolojisiyle tanışması sonucunda aslında dengeye kavuşuyor. Batı’da uzun yıllardır üniversitelerde ilgili alanlarda kabul görüyor.

Dünyanın en prestijli üniversitelerinden Stanford’ın İş Yönetimi ders programında yer alıyor. Harvard Hukuk Fakültesi’nde uygulamalı mahkeme savunmalarında pratik ediliyor. Yine dünyanın en prestijli üniversitelerinden USC ve UCLA’de iş yönetimi programlarında liderlik eğitiminde kullanılıyor. Daha sayısız örnek var.

- Tipler belirlenirse hayatımıza ne gibi yararlar sağlıyor?
Enneagram salt kişilik üzerine eğilmiyor. Ego ve benlik gibi kişilikle alakalı önemli kavramları da içinde barındırıyor.

İş seçiminde, eş seçiminde hep önemlidir, tanımak. 3 numaralı ‘başaran / motivatör’ tipin çok iyi yapacağı ve dışa dönük olmanın şart olduğu satış ve pazarlama gibi bir işi, 4 numaralı kişilik tipi olan ‘özgün’ bir insanın seçmesi başlangıçta bir hatadır. Eşlerin birbirini anlaması, duygusal zekânın etkin kullanılması, ilişki yönetimi gibi konular hep kişinin kendisini ve diğerini tanımasıyla mümkün olabilir.

ENNEAGRAM'A GÖRE KİMLER HANGİ TİP?

Ahmet Necdet Sezer (Tip 1)
Mükemmeliyetçi / Reformcu
Hep siyah ve beyazları olan; sınırlarını hep belli eden biri. Doğru bildiği yoldan geri adım atmıyor. Güvenilir ve dürüst.

Acun Ilıcalı (Tip 2)
Yardımsever / Şefkatli
Sempatik, empati gücü yüksek, duyarlı. İşitme engelliler için okul da açan Ilıcalı, nezaketli de biri.

Hülya Avşar (Tip 3)
Başarı Odaklı / Motivatör

İşinde ve özel hayatında yüksek disipliniyle tanınıyor. Başarıya önem veriyor. Yüksek bir odaklanma becerisine sahip. Zaman zaman manipülatif.

Can Dündar (Tip 4)
Özgün / Bireyci
Seçkin ve nazik davranışları dikkat çekiyor. Sezgisel, özlem dolu, içe dönük, ince, sanatsal, ağırbaşlı. Çalışkan ve temiz bir kişiliği var. Araştırmacı.

Uğur Dündar (Tip 5)
Araştırmacı ve Gözlemci
Analiz, araştırma, onun için çok önemli kavramlar. Zihinsel kapasitesi yüksek. Nesnel tavırlı. Güven, dürüstlük ve erdem gibi nosyonlara çok önem veriyor.

Devlet Bahçeli (Tip 6)
Sadık / Sorgulayıcı
Eğitimli ve devlet adamı duruşuna sahip. Olaylara ve kişilere daima şüpheyle bakıyor. Kusursuz itaat bekliyor. Zayıf görünmekten korkuyor.

Saba Tümer (Tip 7)
Maceracı / İstekli:

Enerjisi yüksek. İyimser. Hazlarına düşkün, hayattan zevk almaya çalışıyor. Dost canlısı. Beklentileri olan, esnek düşünen biri.

R. Tayyip Erdoğan (Tip 8)
Meydan Okuyan / Lider
Gücü seven bir kişiliği var. Yüksek enerjili. Mücadeleci, iddiacı. Eyleme yönelik. Stres durumlarında agresiflik, asabiyet ve gerilim içinde olabiliyor.

Aykut Kocaman (Tip 9)
Barışçı / Uzlaştırıcı
Rekabetçi olmaktan çok dingin biri. Kazandığında kaybeden takıma üzülebilecek kadar empati yeteneği gelişkin. Lafını doğrudan söyleyen, adalete düşkün bir insan.

Leave a Reply