Volgens psychiater Bram Bakker moeten we terughoudender zijn in het voorschrijven van antidepressiva. Er zijn alternatieve oplossingen die minder ingrijpend zijn, en die daarom eerst ingezet zouden moeten worden.
Steeds vaker hoor je dat mensen zich voornemen om eindelijk eens te stoppen met hun antidepressivum. Dat heeft alles te maken met de negatieve publiciteit die er de afgelopen jaren rond het gebruik van deze middelen is geweest.
Bijna een miljoen Nederlanders gebruiken antidepressiva en niemand zal ontkennen dat dit aantal wel erg hoog is. Hoewel: recent werd bekend dat inmiddels tien procent van de Amerikaanse bevolking een antidepressivum gebruikt.
Antidepressiva worden niet alleen gebruikt om depressies te behandelen, maar ook voor angststoornissen, eetproblemen en zelfs pijnklachten.
Slikken er nu teveel of te weinig mensen dit soort medicijnen? Voor beide standpunten is wat te zeggen.
Winst
Nog maar enkele decennia geleden werd er veel meer geleden onder depressies dan heden ten dage. De beroemde Zwitserse psychiater Jules Angst, 85 jaar en nog steeds actief in het onderzoek op dit terrein, wees er in een recent interview in Psychologie Magazine weer eens op dat de antidepressiva veel winst hebben opgeleverd voor de mensen die lijden aan een depressie. Daar is hard wetenschappelijk bewijs voor, en het wordt nogal eens vergeten in de huidige discussies.
En omdat er nog altijd mensen zijn met ernstige psychische klachten die ten onrechte geen medicatie gebruiken, kun je de stelling verdedigen dat er nog veel meer antidepressiva geslikt moeten worden. Dat zou een onbekend, maar fors aantal mensen een veel aangenamer leven kunnen bezorgen. Een boodschap die bijvoorbeeld ook werd uitgedragen door cabaretier Mike Boddé in zijn bestseller Pil.
Tegelijkertijd weten we dat antidepressiva veel mensen hooguit een beetje helpen. 'De helft verbetert met de helft (of meer)' leerde ik ooit. En antidepressiva werken meestal slechts zolang ze braaf worden ingenomen. Na het staken krijgt vijftig procent van de stoppers binnen een half jaar weer de klachten die aanleiding waren tot het gebruik.
Bijwerkingen
Er zijn heel veel mensen die graag van de antidepressiva afwillen vanwege hinderlijke bijwerkingen als overgewicht en problemen met de seks. En bij veel van hen lukt dat niet, omdat enkel het verlagen van de dosis al tot hernieuwde klachten leidt. Veel gebruikers van antidepressiva zeggen dan ook dat ze er liever niet aan waren begonnen als ze vooraf hadden geweten hoe groot de impact van die pillen zou zijn. Dat betekent dus dat er ook veel medicatie wordt gebruikt door mensen die daar eigenlijk niet achterstaan.
De theoretische oplossing is simpel: stel iedereen op een antidepressivum in die er baat bij zou kunnen hebben, en stop ermee bij de mensen die het onvoldoende heeft opgeleverd.
De praktijk is zoals altijd veel weerbarstiger: het ontbreekt aan betrouwbare maten om te beoordelen of iemand wel of geen antidepressivum zou moeten gebruiken. Er is geen laboratoriumonderzoek waarmee je dat kunt vaststellen, en aan een hersenscan heb je voorlopig ook niets. De diagnosen die de voorschrijvende huisartsen of psychiaters gebruiken zijn weinig betrouwbaar. Uiteindelijk weten ook de grootste experts nog altijd niet precies wat een depressie is. Problematisch is ook dat er geen enkele betrouwbare voorspelling te doen is over het mogelijke effect van antidepressiva. Soms werken ze fantastisch, een andere keer volgt niets dan ellende.
Terughoudender
Zonder te vergeten dat deze medicatie de psychiatrie veel vooruitgang heeft bezorgd, zouden we naar mijn idee toch terughoudender moeten zijn in het voorschrijven van antidepressiva. Er zijn alternatieve oplossingen die minder ingrijpend zijn, en die daarom eerst ingezet zouden moeten worden. Dat gebeurt nu veel te vaak niet. Runningtherapie en uiteenlopende vormen van psychotherapie werken ook bij stemmingsklachten. Als dit soort behandelingen niet effectief blijkt te zijn kan een antidepressivum voorschrijven altijd nog. Netto zal dat in ieder geval leiden tot minder gebruikers van antidepressiva.
Bram Bakker is psychiater en schrijver.