Leugens, daar hebben we allemaal al mee te maken gehad. Maar hoe herken je een leugen? En zijn er technieken om notoire leugenaars te ontmaskeren? Naar aanleiding van de dvd-release van 'Gone Girl' mochten wij de Nederlandse leugenexpert en auteur van het boek 'Ik weet dat u liegt' Job Boersma over dit onderwerp aan de tand voelen.

"Er is helaas een hardnekkig algemeen misverstand wat leugenaars betreft," steekt Boersma van wal. "Mensen nemen aan dat leugenaars zichzelf verraden door kleine consequente fouten, bijvoorbeeld door aan hun neus te krabben of weg te kijken, maar in feite voorspellen zulke signalen helemaal niets. Hoe graag we het ook zouden willen, er bestaat geen één signaal dat met 100% zekerheid kan zeggen of iemand liegt of niet."

Hot spots
"Er zijn echter wel aanduidingen die er op zouden kunnen wijzen dat er een leugenaar aan het woord is. Die signalen noemen we hot spots. Hoe meer hot spots er samen voorkomen, hoe groter de kans dat je gesprekspartner aan het liegen is."

1. Psychologische afstand
"Mensen die liegen creëren vaak onbewust psychologische afstand. Dat kan zowel in hun taalgebruik als in hun lichaamstaal," verklaart Boersma. "Zo zullen ze sneller terugdeinzen wanneer iemand toenadering zoekt of een onverwacht gebaar maakt. Maar ook in hun taal zijn ze afstandelijker. Door middel van verwijswoorden, zoals 'die vrouw', creëren ze meer afstand. Die afstand hebben ze nodig om een schuldgevoel te voorkomen."

2. Timing
"Een andere hotspot is de reactiesnelheid. Meestal zal een leugenaar trager reageren omdat hij langer moet nadenken. Liegen kost immers tijd. Soms komt het echter ook voor dat iemand net sneller antwoord omdat hij goed voorbereid is. Daarom is het belangrijk om de normale reactiesnelheid van iemand te achterhalen. Door eerst enkele normale vragen te stellen, weet je hoeveel tijd iemand normaliter nodig heeft om te antwoorden."

3. Woordgebruik
"Leugenaars zijn meestal minder uitgebreid wat hun woordgebruik betreft. Ze gebruiken kortere zinnen en geven alleen de essentiële informatie. Daarnaast zijn ze ook minder spontaan en vertonen ze meer controlegedrag. Doordat leugenaars voornamelijk bezig zijn met hun eigen verhaal bewegen ze erg gecontroleerd en zullen ze minder snel spontaan reageren."

4. Oogcontact
"Eén van de meest gemaakte klassieke fouten is het idee dat leugenaars oogcontact zo veel mogelijk vermijden. Integendeel, leugenaars maken net meer oogcontact. Ze willen weten of jij hen wel gelooft en gaan daarom net meer oogcontact onderhouden om jouw reactie te peilen."

Technieken
Naast de verschillende hotspots zijn er natuurlijk ook manieren waarop je zelf je steentje kan bijdragen om een leugenaar te ontmaskeren. Met deze technieken kom je alvast een heel eind.

1. Herhalen van de vraag
Deze poepsimpele techniek is één van de belangrijkste en meest onderschatte weggevers: herhaal de vraag. "Mensen kunnen daar heel erg slecht tegen," verklaart Boersma. "Al helemaal wanneer ze aan het liegen zijn. Vooral in de politiek kom je dit fenomeen veel tegen. Politici hebben er immers een handje van weg om totaal naast de kwestie te antwoorden. Wanneer de journalist dan de vraag herhaalt, voelen ze zich al ontmaskerd en vallen ze sneller door de mand."

2. Inconsistenties zoeken
"Ga steeds op zoek naar inconsistenties tussen wat mensen zeggen en wat ze voelen," raadt Boersma aan. Daarvoor haalt hij een voorbeeld van Nederlandse bodem aan. "Tijdens het proces van de Nederlandse moordenaar Joran Van der Sloot vroeg de verdachte de nabestaanden van het slachtoffer om vergeving. Maar terwijl hij zijn spijt betuigde had hij een expressie van minachting. Zulke inconsistenties zijn belangrijke weggevers."

3. Verifieerbare informatie verzamelen
"Probeer steeds zo veel mogelijk verifieerbare informatie te verzamelen. Stel bijvragen, hou zowel de lichaamstaal als de talige informatie in de gaten en probeer zo veel mogelijk te weten te komen. Op die manier kom je vaak al snel inconsistenties op het spoor."

(Door: Sophie Vereycken)