Οι νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες σχετικά με τις διασώσεις τραπεζών, στόχος των οποίων είναι να θέσουν τέλος στη στήριξη με χρήματα των φορολογουμένων, προκαλούν ήδη αντιδράσεις διότι υπάρχει ο φόβος ότι θα μπορούσαν να πλήξουν μικρούς και όχι υποψιασμένους επενδυτές. Η οδηγία περί ανάκαμψης και εξυγίανσης τραπεζών (EBRD), η οποία θα ισχύσει πλήρως από την 1η Ιανουαρίου, καθιστά μετόχους, πιστωτές, ακόμη και μεγάλους καταθέτες υπόλογους για τις ζημίες μιας τράπεζες που οδεύει προς χρεοκοπία, προτού χρησιμοποιηθούν δημόσιοι πόροι για τη διάσωση της τράπεζας. Η οδηγία αποτελεί βασικό συστατικό στην προσπάθεια της Ευρώπης να αντιμετωπίσει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, στη διάρκεια της οποίας τα κράτη διέθεσαν εκατοντάδες δισ. ευρώ για να διασώσουν προβληματικές τράπεζες, περιλαμβανομένων της βρετανικής Royal Bank of Scotland και της γερμανικής Commerzbank.
Λίγες ημέρες προτού ισχύσουν οι νέοι κανόνες, έρχονται στο προσκήνιο ανησυχίες για το υψηλό πολιτικό και οικονομικό κόστος που συνοδεύει την επιβολή ζημιών σε μικροκαταθέτες, με την Ιταλία να δείχνει πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν άσχημα τα πράγματα. Περίπου δέκα χιλιάδες Ιταλοί πολίτες έχασαν χρήματα που είχαν επενδύσει σε ομόλογα των τεσσάρων περιφερειακών τραπεζών που διασώθηκαν τον περασμένο μήνα. Ενας συνταξιούχος αυτοκτόνησε όταν διαπίστωσε ότι είχαν εξαφανιστεί οι οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής. Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζητούν ήδη τη σταδιακή εφαρμογή των κανόνων, ενώ ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης δήλωσε ότι αυτοί θα πρέπει να εφαρμόζονται «λελογισμένα». Η ιταλική κυβέρνηση προσπαθεί να βρει τρόπους ώστε να αποζημιώσει αποταμιευτές τουλάχιστον για ένα μέρος των ζημιών που έχουν υποστεί, υποστηρίζοντας ότι τουλάχιστον σε ορισμένους εξ αυτών πουλήθηκαν με δόλιο τρόπο τραπεζικά προϊόντα υψηλού ρίσκου, όπως ομόλογα χαμηλής εξασφάλισης. Οι κάτοχοι τέτοιου είδους ομολόγων αποζημιώνονται, σε περίπτωση που εκδηλωθούν προβλήματα, μόνο αφότου έχουν αποζημιωθεί οι ομολογιούχοι υψηλής εξασφάλισης. «Αν έχουν πουλήσει με δόλιο τρόπο χρεόγραφα χαμηλής εξασφάλισης σε μικροεπενδυτές, τότε μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η νέα οδηγία απλώς μεταθέτει το βάρος (της διάσωσης) από τους φορολογουμένους στους μικροαποταμιευτές», λέει ο Τζόναθαν Χερμπστ, δικηγόρος στην εταιρεία Norton Rose Fulbright στο Λονδίνο.
Ωστόσο η χρήση δημόσιων πόρων για την αποζημίωση τέτοιων επενδυτών θα ήταν ενάντια στο πνεύμα, αν όχι και ενάντια στο γράμμα, των νέων κανόνων, δηλαδή της προστασίας των φορολογουμένων, και θα μπορούσε να αποτελέσει προηγούμενο σε μελλοντικές τραπεζικές διασώσεις. Οπότε υπάρχει ο κίνδυνος οι κυβερνήσεις να κληθούν να καλύψουν τουλάχιστον ένα μέρος μιας τραπεζικής διάσωσης, ενισχύοντας τον φαύλο κύκλο μεταξύ ιδιωτικών τραπεζών και κρατών, ένα φαύλο κύκλο που επέτεινε την κρίση της Ευρωζώνης. Ο Γκούναρ Χόκμαρκ, ο Σουηδός ευρωβουλευτής που διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο κατά τη συγγραφή των νέων κανόνων, λέει ότι δεν πρέπει να υπάρξει καμία εξαίρεση και ότι οι κάτοχοι ομολόγων θα πρέπει να συμμετέχουν στη διάσωση των τραπεζών. Μάλιστα, ενδεχόμενη χαλάρωση των κανόνων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τις τράπεζες ώστε να εξακολουθήσουν να εφαρμόζουν κακές πρακτικές. «Η νομοθεσία αποτελεί τρόπο για να περιοριστούν οι ζημίες των κυβερνήσεων και να αναγκαστούν ιδιοκτήτες και επενδυτές να προσέχουν σε ποιες τράπεζες επενδύουν». Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποστηρίζει πως το πρόβλημα στην Ιταλία προκλήθηκε από πολίτες που δεν καταλάβαιναν ή που δεν τους είχαν δοθεί επαρκείς εξηγήσεις για τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα που αγόραζαν, όχι από το νέο νομικό καθεστώς. Οι ιταλικές τράπεζες βασίζονταν επί δεκαετίες στον μεγάλο πλούτο των νοικοκυριών ώστε να πουλάνε τα ομόλογά τους, ωστόσο τώρα η ιταλική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να απαγορεύσει την πώληση ομολόγων χαμηλής εξασφάλισης σε μικροεπενδυτές.