Zelfkennis is een mooie deugd, toch? Jammer dat velen van ons er zo slecht in zijn. Psychologen hebben namelijk aangetoond dat we veel minder goed zijn in het beoordelen van onze eigen capaciteiten dan we zouden denken. Hoe onbekwamer iemand is, des te slechter is het inschattingsvermogen.

Intelligent en grappig, we willen het allemaal zijn en de meerderheid denkt ook dat hij het effectief is. Volgens een reeks psychologische experimenten zijn we helaas vooral een krak in het ontkennen van onze eigen tekortkomingen. Dit verklaart dan ook waarom onze incompetente medemens zo irritant overkomt. Een dosis bescheidenheid injecteren in je zelfperceptie is de boodschap.

Experimenten
Reeds in 1999 werd onderzocht of mensen die niet beschikken over bepaalde vaardigheden minder goed in staat zijn hun eigen kunnen in te schatten. Onderzoekers Kruger en Dunning voerden verschillende experimenten uit, waarvan eentje met komieken. Elk van hen moest 30 grappen voorzien van een score. Vervolgens moesten 65 studenten hetzelfde doen. De comedians moesten op hun beurt inschatten hoe goed hun moppen het zouden doen in verhouding tot het gemiddelde.

Het zal je niet verbazen dat de meesten zichzelf (ruim) boven dat gemiddelde plaatsten. Wanneer ook de rating van de studenten erbij werd gehaald, viel op dat de komieken die de hoogste score kregen ook effectief het best waren in het inschatten van hun eigen capaciteiten. Daartegenover stond dat zij die als het minst grappig werden gezien, zichzelf compleet hadden overschat.

Zelfkennis
Het experiment werd nog twee keer herhaald omdat humor uiteraard behoorlijk subjectief is. De deelnemers werden respectievelijk getest op logica en grammatica, vaardigheden die afgetoetst kunnen worden aan gedefinieerde antwoorden. Het pijnlijke gebrek aan zelfkennis bleef ook hier gelden. Wie de slechtste scores had, bleek te beschikken over het zieligste inschattingsvermogen. Zelfs na het krijgen van eerlijke feedback, bleven de meest onbekwame deelnemers volharden in de boosheid.

Incompetent
Het besluit van Kruger en Dunning luidt dan ook dat we voor het inschatten van onze eigen capaciteiten gebruik maken van dezelfde vaardigheden waarmee we de eigenlijke opdracht uitvoeren. Incompetente mensen zijn volgens deze definitie dan ook twee keer benadeeld. Ze zijn niet alleen onbekwaam, ze missen de mentale tools om hun eigen gebreken te (h)erkennen.

Als kers op de taart heeft het duo mensen met de slechtste scores getraind in probleemoplossend denken. In één klap ging ook de zelfkennis van de deelnemers er op vooruit.

Dunning-Kruger-effect
Dit verband, dat ook effectief de naam Dunning-Kruger-effect kreeg, werd ondertussen al in verschillende studies herbevestigd. Het is een voorbeeld van wat metacognitie genoemd wordt: denken over het denken. Het effect verklaart waarom onbekwame mensen in je omgeving voor zoveel irritatie kunnen zorgen. Wie zich niet aangesproken voelt, blijft best wel met beide voeten op de grond, want we kunnen allemaal gelukzalig onwetend zijn over onze eigen onbekwaamheid.

(Door: Lynn Formesyn)