- W ogromnym worku, ktry nazywamy psychologi, jest mnstwo szarlatanerii - twierdzi dr Tomasz Witkowski, psycholog, ktry niedawno wyda drug ksik w ramach projektu "Zakazana psychologia" (wyd. CiS). Jak pisze na swojej stronie: "opisywanych przeze mnie faktw, zdarze i informacji nie znajdziecie w podrcznikach psychologii, nie usyszycie o nich na wykadach, nie przeczytacie w popularnonaukowych czasopismach. Niewielu jest psychologw, ktrzy chcieliby o nich mwi, a wielu takich, ktrzy zrobiliby wiele, aby o pewnych zdarzeniach zapomnie, aby ich opis nigdy nie ujrza wiata dziennego". I tak, Witkowski prbuje rozprawi si m.in. z - uwaanym przez siebie za wymylonym - syndromem DDA, Dorosych Dzieci Alkoholikw.

Karolina Gowacka, TOK FM: Pan poluje na czarownice?

Dr Tomasz Witkowski*: - Nie, zajmuj si przypadkami ludzi, ktrym psychologowie rozbili rodziny, ktrych doprowadzili nawet do kalectwa, ktrzy utracili swoj pozycj zawodow, itd., itp. To nie jest straszenie, to s normalne losy, rzeczywisto, ktra jest zaraz obok nas, tu za rogiem, moe za cian.

W tym ogromnym worku, jaki nazywamy psychologi, jest mnstwo szarlatanerii, wrenia z fusw, ale jest te sporo rzetelnej wiedzy opartej na empirycznych, twardych podstawach. Chciabym pokaza obraz tej rzeczywistej psychologii - eby to zrobi, trzeba zdemaskowa wszystkie niecne praktyki. By moe ja widz tego wicej, bo ci ludzie po prostu do mnie trafiaj.

Pisze pan, e w psychologii istniej kulty cargo - niby wszystko jak naley, tylko nie ma prawa dziaa

- Kulty cargo to bardzo ciekawe zjawisko, ktre cay czas moemy obserwowa na wyspach poudniowego Pacyfiku. Ot, szczeglnie w czasie II wojny wiatowej na wyspach czsto pojawiali si biali ludzie. Zakadali porty, bazy wojskowe. Dla wyspiarzy pojawienie si na niebie wielkich ptakw - jak nazywali samoloty - byo czym nieprawdopodobnym. Te "ptaki" siaday na ziemi, wydobywano z nich skrzynie z napisem "cargo", w ktrych byy wszelkie moliwe dobra. Dla ludzi, ktrzy yli i yj w zamknitym wiecie, nie byo innego racjonalnego wytumaczenia: te skrzynie musiay pochodzi od przodkw i bogw.

Zaczli wic naladowa czynnoci biaych, eby zasuy na dary. I tak, tubylcy buduj pasy startowe, wieyczki kontrolne z bambusa, robi instalacje radiowe z lian, nawet tworz makiety samolotw naturalnej wielkoci. Z zaangaowaniem naladuj zachowania biaych ludzi, ale oczywicie to nie moe dziaa.

I co do tego ma psychologia?

- W 1974 r. bardzo znany fizyk, noblista, Richard Feynman wygosi wykad, w ktrym porwna nauki spoeczne, a szczeglnie psychologi, wanie do kultw cargo. Jego zdaniem, przedstawiciele nauk spoecznych naladuj pewne zachowania przedstawicieli nauk cisych, ale robi to podobnie do tego, jak wyspiarze naladuj dziaania biaych ludzi. Wida staranno, zaangaowanie, ale to nie ma prawa dziaa.

To po kolei: czy istnieje syndrom DDA?

- Nie, tego syndromu nie ma. DDA najatwiej opisa, jako efekt Barnuma albo efekt horoskopowy. Barnum by dyrektorem cyrku w XIX w., zreszt bardzo inteligentny czowiek. Zauway, e wrki, ktre dla niego pracoway, jeli tylko wypowiaday wystarczajco oglnikowe stwierdzenia, bardzo szybko trafiay do wszystkich klientw.

W psychologii zbadano ten efekt. Jeli przedstawimy ludziom charakterystyk, ktra jest wystarczajco oglna, to wikszo osb uzna, e to bardzo trafny opis ich osobowoci. Np. jeeli powiem, e generalnie jest pani osob pracowit, ale miewa pani okresy, w ktrych jednak lenistwo bierze gr nad naturaln pracowitoci, to prawdopodobnie nie tylko pani, ale wikszo ludzi si pod tym stwierdzeniem podpisze.

Brzmi jak prasowe horoskopy.

- Wanie. Jeeli przedstawiamy charakterystyk DDA czowiekowi, ktrego rodzina w ogle nie miaa problemu alkoholowego, to on si zgadza z tym syndromem w takim samym stopniu jak osoby, w ktrych rodzinach problem by.

To znaczy, e osoby, ktre yy w rodzinie, gdzie byo za duo alkoholu, nie maj problemw?

- Mog mie, ale nie musz. Nie ma w takich przypadkach automatu. To nie dziaa tak, e jeli w rodzinie bya przemoc albo alkohol, to w dorosoci na pewno pojawi si problemy. To jest zwyke wmawianie.

Syndrom DDA w badaniach zosta po prostu zmiadony. Dlatego teraz caa ideologia DDA ucieka od tego okrelenia w kierunku tzw. rodziny dysfunkcyjnej - Dorose Dziecko z Rodziny Dysfunkcyjnej (DDD). W tej chwili ideolodzy DDA do problemu z alkoholem dodaj przemoc, wychowywanie przez jednego rodzica, to, e kto w rodzinie by powanie chory, itp. Dokadne badania pokazuj, e opis syndromu DDD jest mocno na wyrost.

W Polsce gwnym ideologiem DDA jest prof. Jerzy Mellibruda. On mwi o 4 milionach DDA. Jeeli doczy si do tego DDD, to ja ju nie wiem, jaka to jest cz dorosej populacji, ale potna. To nic innego, jak kreowanie popytu na usugi psychobiznesu.

A jak to jest z wczesnym dziecistwem i jego wpywem na nasz osobowo?

- Wczesne dziecistwo ma dokadnie taki sam wpyw na nasz osobowo, jak pne dziecistwo, czy modo. Myl, e ten wpyw jest sabszy ni na przykad ostatnie pi lat naszego ycia. Nie ma adnych podstaw do twierdzenia, e we wczesnym dziecistwie osobowo ksztatuje si w jaki niepowtarzalny sposb. Ten mit pochodzi midzy innymi z uoglnienia bada nad zwierztami, przede wszystkim bada Konrada Lorenza i Niko Tinbergena, laureatw Nagrody Nobla.