Specjalizacja z psychologii klinicznej
Konsultant krajowy

Psychologia kliniczna jest dziedzin psychologii stosowanej,
ktra zajmuje si szeroko rozumianymi zaburzeniami
osobowoci i zachowania jednostki ludzkiej. WHO
podaje, e na rnorodne zaburzenia psychiczne cierpi
25 proc. wiatowej populacji, a progresja chorb afektywnych,
zwaszcza depresji, wskazuje, e w najbliszych dziesicioleciach
opieka psychologiczna i psychiatryczna stanie
si niezbdna i kosztowna.
W UE choroby psychiczne s najczstsz (ok. 30 proc.)
przyczyn wychodzenia z rynku pracy. W Polsce najdusze
zwolnienia dotycz chorych na nowotwory (21,99 dni), na
drugim miejscu s zaburzenia psychiczne (16,27 dni) [dane
z ZUS z 2010 r.]. Problemy natury psychicznej narastaj.

Nieatwe specjalizacje
Psychologia kliniczna staa si, zgodnie z wytycznymi UE,
specjalizacj jednostopniow, ale w tym pojciu zawarte
s wymagania, ktre dotyczyy specjalizacji II st. uzyskiwanej
w starym trybie. Trzeba podkreli, e psychologia
kliniczna nie dysponuje rezydenturami i cakowity koszt
zwizany ze specjalizacj spada na specjalizujcego si.
Jest to obcienie, zwaywszy na fakt niskiego uposaenia
psychologw i czsto prac w pojedynk, co uniemoliwia
uzyskanie zgody pracodawcy na udzia w szkoleniach
w odlegych miejscach.
Konsultant krajowy wraz z grup ekspertw przygotowali
program 4-letniego szkolenia (2 lata modu oglny
i 2 lata - szczegowy), aby umoliwi jak najszerszemu gronu
psychologw uzyskanie specjalizacji. Program zaakceptowao
Ministerstwo Zdrowia i wdroyo do realizacji. Mimo
trudnoci w zorganizowaniu bazy szkoleniowej udao si
powoa 23 orodki z akredytacj. Niestety, funkcjonuj one
gwnie na bazie uniwersyteckiej, a biae plamy na mapie
to wojewdztwa: podkarpackie, witokrzyskie, opolskie,
zielonogrskie, witokrzyskie, opolskie, zielonogrskie,
lubelskie. Konsultanci wojewdzcy podkrelaj, e mimo
pojawiania si nowych akredytowanych orodkw, jest ich
wci za mao, a niesymetryczne rozmieszczenie to problem
dla pracujcych poza orodkami akademickimi.
W nowym trybie specjalizacji szkoli si cznie prawie
500 osb, w tym 130 w Warszawie, 85 w Krakowie, a tylko
10 w woj. warmisko-mazurskim.

Oglna ocena sytuacji
Sytuacja psychologii klinicznej jest w znaczcym stopniu
odbiciem sytuacji polityczno-gospodarczej kraju. Cige
reformowanie rnych instytucji, w tym ochrony zdrowia,
powoanie molocha, jakim jest NFZ, spowodowao pojawienie
si problemw w funkcjonowaniu psychologw klinicznych.
Z raportw konsultantw wojewdzkich i moich
obserwacji (18-letnie dowiadczenie konsultanta krajowego)
wynika, e zapotrzebowanie na pomoc psychologiczn
ronie, ale by wiadczy usugi zgodnie z posiadanymi
kompetencjami, psycholodzy musz pokonywa rozliczne
bariery, by uzyska specjalizacj.
Reasumujc, dostp do specjalisty jest zrnicowany
i uwarunkowany:

• rozmieszczeniem specjalistw na terenie Polski,
• polityk zatrudnienia specjalistw psychologii klinicznej,
• trudnociami wystpujcymi w uzyskaniu specjalizacji,
• polityk NFZ w kontraktowaniu usug psychologicznych.

Wzrasta te zainteresowanie profesjonaln pomoc psychologiczn
w placwkach zatrudniajcych psychologa klinicznego.
Okazuje si jednak, e specjalistw psychologii klinicznej
jest jak na lekarstwo (w najgorszej sytuacji s poudniowo-wschodnie rejony i zachodniopomorskie).
Okazuje si, e:

• dyrektorzy placwek bd likwiduj etaty dla psychologw
  (woj. dzkie, zachodniopomorskie, wielkopolskie), bd zatrudniaj
  psychologw na jak cz etatu, stwarzajc w ten
  sposb pozory dziaalnoci (woj. mazowieckie, wielkopolskie),
• NFZ preferuje kontrakty z placwkami zatrudniajcymi
  psychoterapeutw, ktrzy czsto nie maj wyksztacenia
  psychologicznego, nie dysponuj profesjonalnym przygotowaniem
  w zakresie diagnozowania, nie s kompetentni
  w ustalaniu strategii terapeutycznej w oparciu o ustalenia
  diagnostyczne.

To dyskredytacja przez NFZ zawodu psychologa klinicznego,
ktry do 5-letnich studiw psychologicznych dooy
5-letnie studia podyplomowe w ramach specjalizacji. To
zniechca wielu psychologw do podejmowania trudu
specjalizacji. To ogranicza dostp do profesjonalnej pomocy
psychologicznej w okresie leczenia szpitalnego i ambulatoryjnego,
zwizanej z problemami:

• psychoneurologicznymi (zaburzenia funkcji poznawczych,
  problemy rodziny); dotyczy pacjentw z woj. podlaskiego,
  warmisko-mazurskiego, dolnolskiego, maopolskiego,
• psychologicznymi w chorobach somatycznych (praktycznie
  w skali caego kraju, gdy tylko "wybracy", tzn. instytuty
  naukowo-lecznicze, zatrudniaj specjalistw psychologii
  klinicznej, np. instytut kardiologii czy onkologii),
• psychologicznymi wystpujcymi u dzieci i modziey tak
  w okresie leczenia szpitalnego, jak i ambulatoryjnego.

Liczba specjalistw
Przyblione dane dotyczce liczby specjalistw psychologii
klinicznej: dolnolskie 65, grnolskie - 222, dzkie
- ok. 100, mazowieckie - 150, pomorskie - 80, maopolskie
- ok. 160, podlaskie - 34, warmisko-mazurskie - 11, zachodnio-
pomorskie - 9, witokrzyskie - 18, wielkopolskie
- 70, lubelskie - 88, cznie 1007 osb.
Dysproporcje w liczbie zatrudnionych w regionach specjalistw
s przyczyn nierwnoci w dostpie do pomocy
psychologicznej. Jednak ocena stanu kadry specjalistw
I i II stopnia zatrudnionych w ochronie zdrowia jest trudna, gdy
resorty MSW oraz MON nie podaj takich informacji, a cz
psychologw klinicznych dziaa w sektorze prywatnym.
Sytuacja na rynku usug psychologicznych nieznacznie
si poprawia (woj. mazowieckie, maopolskie, grnolskie,
pomorskie), ale dostpno do nich tradycyjnie bya tam
najlepsza.
Brakuje specjalistw psychosomatyki (problemy psychologiczne
chorych somatycznie), bo eliminuje si psychologw
w oddziaach leczenia specjalistycznego (kardiologia,
pulmonologia, dermatologia i inne). Oszczdzanie poprzez
redukcj etatw dla psychologw moe skutkowa tym, e
cz chorych wrci do szpitala (poradni specjalistycznej)
z problemami. Wci brakuje specjalistw z neuropsychologii,
co wobec wysokiego ryzyka udarw mzgu bdzie
skutkowao wzrostem niepenosprawnoci.
Za mao jest specjalistw psychologii klinicznej dzieci
i modziey. Na wizyt czeka si od jednego do trzech
miesicy (w woj. podlaskim, witokrzyskim, wielkopolskim).
W 400-tysicznym Szczecinie jest zaledwie jedna
poradnia dla dzieci i modziey. Problemy ycia psychicznego
maj specyficzny charakter, a odraczanie pomocy
osobie potrzebujcej moe zakoczy si tragicznie.
Dlatego spraw niezwykej wagi jest skierowanie
rodkw (m.in. na finansowanie kosztowych szkole,
opracowanie nowych przepisw i ustaw), by wzmocni
psychologi kliniczn.

Jan Tylka
Konsultant Krajowy
ds.psychologii
klinicznej,
kierownik Katedry
Psychologii Zdrowia,
Wydzia Filozofii
Chrzecijaskiej
Uniwersytetu
Kardynaa Stefana
Wyszyskiego
w Warszawie

Gazeta Lekarska 2013-03 - pismo izb lekarskich. Wydawca: Naczelna Rada Lekarska.
http://http://www.gazetalekarska.pl
Dla czonkw izb lekarskich bezpatnie.