Uważna obserwacja i reagowanie

Opiekuńczy rodzic zna swojego malca bardzo dobrze i dlatego jest doskonałym źródłem informacji o nim. Ma wiedzę o funkcjonowaniu dziecka w różnych obszarach, na przestrzeni czasu. Zna jego historię rozwoju, upodobania, mocne i słabe strony. Dlatego kiedy coś w relacji rodzic-dziecko zaczyna szwankować i choćby jedna ze stron zaczyna odczuwać silną frustrację, przewlekły dyskomfort albo przejawiać niepokojące zachowania warto przyjrzeć się co takiego się dzieje. W przypadku małych dzieci opiekun może odczuwać, że coś jest nie tak. Niemowlę nie powie o swoich problemach. Kiedy rodzic niepokoi się o swoją więź z dzieckiem, nie odczuwa wzajemności w kontakcie lub przytłaczają go obawy o rozwój malucha, warto udać się na konsultację do specjalisty. W przypadku starszych dzieci dodatkowym źródłem obserwacji są opiekunki i nauczyciele ze szkół oraz przedszkoli. Osoby te mają możliwość zobaczenia dziecka na tle grupy rówieśniczej i podzielenia się informacjami o tym, jak maluch funkcjonuje w środowisku innym niż domowe.

Kiedy otrzymujesz sygnały z placówek, w których przebywa dziecko, że jego rozwój lub zachowanie niepokojąco różni się od rówieśników, warto skorzystać z pomocy psychologicznej dla dzieci i sprawdzić jakie jest źródło problemów. Niektóre trudności ujawniają się dopiero w trakcie nauki lub kształtowania relacji koleżeńskich. Nawet uważny rodzic może nie zauważyć ich w warunkach domowych.

Diagnostyka

W przypadku dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi czy opiekuńczymi ważne jest postawienie diagnozy. Nie chodzi o nadawanie etykiet ani stygmatyzowanie dziecka, lecz o otwarcie drzwi do udzielania skutecznej pomocy. Jeśli mały człowiek ma trudności w zakresie rozwoju społecznego, emocjonalnego lub intelektualnego, nazwanie problemu daje możliwość uzyskania odpowiedniego wsparcia.

Kiedy nie wiemy, z czym mamy do czynienia możemy doprowadzić do sytuacji, w której rodzice lub nauczyciele oczekują od dziecka więcej niż jest to na dany moment możliwe. Takie zachowania sprzyjają kształtowaniu się kompleksów, niskiego poczucia własnej wartości, a nawet dziecięcej depresji. Specjalistyczna opieka psychologa diagnosty pomaga w ustalaniu i egzekwowaniu programu wychowawczo-edukacyjnego dopasowanego do możliwości i potrzeb dziecka.

Psycholog dziecięcy

Do psychologa możemy udać się po poradę, kiedy widzimy trudność i nie wiemy jak sobie z nią poradzić. Osoba ta wskaże możliwości, pomoże w szukaniu rozwiązań, doprecyzowaniu i nazwaniu problemów. Zdarza się, że już jedna konsultacja wystarczy, aby zaszła zmiana w naszym postrzeganiu. W większości przypadków pomocne bywa jednak dalsze wsparcie i skorzystanie z terapii. Psycholog może pomóc wybrać odpowiedni jej rodzaj z bogatej oferty, a także postawić diagnozę psychologiczną oraz opinię. Wielu psychologów posiada dodatkowe uprawnienia na przykład w zakresie psychoterapii.

Psychoterapeuta dziecięcy oraz rodzinny

W wielu sytuacjach sama diagnoza to za mało. Orzeczenie o niepełnosprawności lub zaburzeniu na tle psychicznym bywa pomocne, ale nie uwalnia rodziny od problemów. Samo dziecko doświadcza trudności, ale rodzice i rodzeństwo także. Przeciążenie obowiązkami, niepokój, frustracja, walka o chwilę dla siebie to codzienność wielu rodzin. Ułożenie rzeczywistości, poradzenie sobie z trudnymi doświadczeniami, odnalezienie spokoju i akceptacji może być wyzwaniem osiągalnym w procesie terapeutycznym. Psychoterapeuta pomoże także w przyjrzeniu się zachowaniom dziecka na tle całego systemu rodzinnego. Po pomoc psychoterapeuty warto sięgać także w przypadku zdrowych dzieci, które znalazły się pod wpływem stresujących sytuacji, jak rozwód rodziców, śmierć członka rodziny czy traumatyczne zdarzenie.

Oferta działań psychoterapeutycznych jest szeroka. Można skorzystać ze spotkań indywidualnych i grupowych. W procesie terapii może uczestniczyć cała rodzina lub jeden z jej członków. Możliwości jest wiele i najłatwiej wybrać odpowiednią opcję wspólnie z psychoterapeutą na konsultacji kwalifikującej do terapii. W przypadku młodszych dzieci istnieje możliwość pracy wspólnej rodzic-dziecko i terapeuta. Zaangażowanie rodziców w proces terapeutyczny dzieci jest niezmiernie istotne także w przypadku indywidualnej pracy terapeuta-dziecko. Bez względu na rodzaj terapii zawsze warto sprawdzić uprawnienia psychoterapeuty, dopytać o kwalifikacje, stosowane metody i przynależność do stowarzyszeń psychoterapeutycznych.

Psychiatra dziecięcy

W przypadku niektórych zaburzeń konieczne może być leczenie farmakologiczne lub hospitalizacja. Takie uprawnienia posiada lekarz psychiatra. W przypadku wielu psychicznych chorób dziecięcych, jak np. zaburzenia odżywiania, nastroju, uwagi, współpraca psychiatry z innymi specjalistami zwiększa szanse skutecznego leczenia. Obecnie wielu psychiatrów posiada dodatkowe wykształcenie w kierunku prowadzenia psychoterapii lub może zalecić odpowiedni jej rodzaj.

Placówki udzielające pomocy

Większość dzieci ma kontakt z psychologiem już w przedszkolu lub szkole. Pracownicy z tych miejsc często zgłaszają problem, nad którym rodzina może pracować w innych miejscach. Pomoc psychologiczną, psychoterapeutyczną i psychiatryczną oferują przychodnie lekarskie, ośrodki pomocy psychologicznej, prywatne gabinety i fundacje. Istnieją miejsca specjalizujące się w zakresie danego problemu lub zaburzenia oraz placówki udzielające szeroko pojętej pomocy psychoterapeutycznej. Sięganie po nią nie jest niczym niezwykłym i świadczy o odpowiedzialności rodziców, którzy chcą wspomóc dziecko w trudnych chwilach.

Autor: Kamila Sitkowska – psycholog dziecięcy – Fundacja Pomocy Psychologicznej i Edukacji Społecznej RAZEM www.razem-fundacja.org

Zobacz: Jak dbać o dziecko w trakcie konfliktu i rozwodu?

Przeczytaj też: Co przeżywa dziecko po rozstaniu rodziców i jak je ochronić?