Focus je niet langer op je IQ, vooral je SQ of sociale intelligentie is belangrijk! Want weten hoe je je tegenover anderen moet gedragen, zou dé sleutel zijn voor een succesvol, gelukkig én gezond leven.

Eerst was er IQ, dan EQ, en nu is er SQ. En volgens psychologen is die laatste, sociale intelligentie, de belangrijkste van de drie. Want aan in je eentje slim zijn, daar heb je niet zoveel aan, zeggen ze. Uit recent onderzoek blijkt dat wie sociaal slim is en dus goed omkan met anderen, meestal succesvoller, gelukkiger én gezonder is. Denk maar aan die ene vriendin die zo open en sociaal in het leven staat dat ze sneller vrienden maakt, makkelijker een partner vindt en vlotter carrière maakt. Mensen zoals zij lijken door hun sociale flair het geluk en het succes aan te trekken. Bovendien blijkt uit studies dat die sociale talenten vaak ook fysiek gezonder zijn. Doordat ze zo goed omringd zijn, voelen ze zich minder snel eenzaam, waardoor hun weerstand hoger is en hun bloeddruk lager, wat er dan weer voor zorgt dat ze minder kans maken op ziekten en aandoeningen.

De uitvinder van de termen 'emotionele' en 'sociale intelligentie' is de Amerikaanse psycholoog en schrijver Daniel Goleman. In zijn boek 'Sociale intelligentie. Relaties als sleutel tot succes' zegt hij dat alle mensen ingesteld zijn op contact en dat dat evolutionair zo bepaald is. Zo weten we dat baby's vanaf hun geboorte beginnen te huilen als ze zien dat een andere baby overstuur is. Als ze een maand of veertien zijn, proberen ze een huilende baby ook te troosten, en op nog latere leeftijd gaan ze ook actief helpen. 'Dat wijst erop dat mensen een instinct hebben voor compassie', zegt Goleman. 'Natuurlijk gebeurt het dat mensen in nood genegeerd worden, maar dat is meestal het resultaat van aangeleerde angst. Eerst komt de automatische impuls om te helpen. En dat is evolutionair ook logisch, want door anderen te helpen, blijft de mensensoort voortbestaan. Daarbij is ons sociale brein gevormd door schaarste. Als lid van een groep is het veel makkelijker in barre omstandigheden te overleven dan in je eentje.'

Neuzen bij elkaar
Om gelukkiger, succesvoller en gezonder te worden moet je dus sociaal slimmer worden. Maar voor we kijken hoe je dat doet, is het nuttig om even na te gaan wat sociale intelligentie precies inhoudt. Daniel Goleman: 'Het gaat om verschillende aspecten. Het begint ermee dat je er rekening mee houdt dat emoties besmettelijk zijn. Als mensen hun negatieve gevoelens over ons uitstorten, dan wordt ook ons hersencircuit voor diezelfde emoties geactiveerd. Daardoor houden we aan een ontmoeting een fijne emotionele nagloed of juist een minder fijne nawee over. Dat gebeurt bij elk menselijk contact, hoe vluchtig ook. Denk maar aan de kassier van de supermarkt die met zijn opgewektheid zijn klanten aansteekt. Heel gevoelige mensen raken sneller besmet, terwijl types met een dikke huid ongeschonden door de meest toxische confrontaties heen zeilen.'

Een tweede aspect van sociale intelligentie is sociale cognitie: kennis van hoe de sociale wereld werkt. Goleman: 'Mensen die daar goed in zijn weten in elke situatie wat er van hen verwacht wordt, zoals hoe je je gedraagt in een sterrenrestaurant. Ze voelen ook snel aan wie in een sociale situatie de meeste macht heeft, weten hoe je vrienden maakt als je naar een nieuwe stad verhuist en hoe je op je werk bondgenootschappen sluit. Met hun sociale talent voelen ze overal goed de onuitgesproken regels en normen aan.'

Een derde belangrijk aspect noemt Goleman 'rapport kunnen maken': 'Ik had vroeger aan de universiteit een docent die daar erg goed in was. Als je zijn kantoor verliet, dan voelde je je gehoord, begrepen en een stuk opgewekter. Die man had een gave om mensen op te peppen en een ontspannen sfeer te scheppen en volgens hem is het vooral belangrijk om aandacht te geven en af te stemmen op het gevoel van de andere. Vaak zie je dat aan de lichaamstaal: ogen ontmoeten elkaar, lichamen zoeken toenadering, stoelen worden bij elkaar geschoven, en zelfs neuzen komen dichter bij elkaar te staan.'

Aangeleerd vs aangeboren
Zoals je muzikale families hebt, heb je ook sociale families. Er is dus een zekere aangeboren component wat openheid en extraversie betreft. Toch neemt dat niet weg dat opvoeding ook een grote rol speelt in sociale intelligentie. Je leert bijvoorbeeld als kind om tegenover anderen je emotionele impulsen te weerstaan en je leert ook hoe je op een aanvaarde manier van iemand iets gedaan krijgt. Je ziet ook hoe je ouders met familie, vrienden en onbekenden omgaan, en vaak neem je dat over. Kinderen van open ouders gaan meestal eveneens warm en hartelijk in hun contacten staan, terwijl kinderen van verlegen of geremde ouders vaak ook sociaal wat minder handig zijn. Goleman: 'Daarnaast blijkt uit onderzoek dat een veilige thuisbasis belangrijk is. Als jouw ouders empathisch met je omgingen en ontvankelijk waren voor jouw behoeftes als kind, dan is de kans groot dat jij ook goede banden met anderen kan aangaan. Die fundamentele lessen zijn de grondslag voor een competent sociaal leven. Let wel, dat wil niet zeggen dat een onveilige basis altijd tot een lagere sociale intelligentie leidt. Kinderen van depressieve ouders hebben soms haarscherpe antennes voor de stemmingswisselingen van hun ouders. Daardoor worden zij vaak juist heel goed in sociale omgang, als een soort zuurverdiende sociale intelligentie.'

Het echte inleven
Oké, sociale intelligentie is dus voor een beduidend stuk aangeleerd. Het goede nieuws is dan dat wie er minder mee behept is, het altijd nog kan aanscherpen. Hoe je dat doet? Daniel Goleman: 'Het begint allemaal met je eigen houding. Een tijd geleden was ik met mijn zoon in Brazilië, waar we de mensen eerst afstandelijk en gereserveerd vonden, maar met de dag aardiger en warmer. Waren de Brazilianen opeens veranderd? Natuurlijk niet, wat weggesmolten was, was de stress van twee gringo's in een onbekende cultuur. Het loont dus om je zélf opener op te stellen, mensen reageren daar meestal met dezelfde vriendelijkheid op. Daarnaast zijn er ook specifieke dingen die je kan doen om 'rapport' te creëren. Echt met interesse naar de andere luisteren bijvoorbeeld, in plaats van steeds aandacht te vragen voor eigen besognes. Het helpt ook om de andere als mens te benaderen, met gevoelens en een verhaal, en niet als een object dat iets voor jou kan doen. Vooral als we veel aan ons hoofd hebben of veel dingen tegelijk willen doen, schiet dat persoonlijke er weleens bij in. Het is ook belangrijk om je oprecht in te leven in de andere. Let wel, empathie is iets anders dan projectie. De fout die velen maken is ervan uitgaan dat de ander voelt en denkt zoals jij. Maar een echt empathisch persoon is in staat om zichzelf een stukje uit te schakelen, en om met open vizier en zonder te oordelen zich te focussen op de ander.'

Lief dagboek
Ook inzake oppervlakkige sociale vaardigheden valt er voor wie dat wil nog een hoop te leren. Jeffrey Wijnberg, psycholoog en auteur van 'Zo krijg je alles van iedereen gedaan': 'Ik ben daar zelf het perfecte voorbeeld van. Tot mijn twintigste was ik heel verlegen en sociaal onhandig, maar nu durf ik me sociaal hoogintelligent te noemen. Ik had vooral moeilijkheden in situaties met onbekenden, iets wat veel mensen zullen herkennen. Ik heb toen een programma voor mezelf uitgestippeld om sociaal intelligenter te worden. Zo ging ik in de supermarkt opzettelijk in de langste rij staan om daar praatjes te beginnen met de andere klanten. Daarna schreef ik in een dagboek hoe mensen gereageerd hadden, wat ik goed gedaan had, wat beter kon. Ik schreef ook op hoe het was als iemand afwijzend reageerde. Want het is ook belangrijk om afwijzingen te kunnen incasseren en eventueel te pareren. Zo heb ik mezelf twee jaar sociaal getraind. Hetzelfde kan je doen als je wel open en extravert aangelegd bent, maar je je toch niet fijn voelt in groepen. Je kan dan observeren hoe anderen het doen, daar de spelregels van afleiden en proberen die zelf toe te passen. Ook daar schrijf je het best op hoe je het beleeft of vertel je dat aan een vriendin. Zo maak je het explicieter, waardoor je er bewuster mee bezig bent en het beter blijft hangen. Wel is het belangrijk dat je er echt je project van maakt. Je moet er een paar uur per dag mee bezig zijn en je er voor langere tijd aan verbinden. En verwacht niet dat het meteen leuk wordt, dat is iets doen waar je niet goed in bent zelden. Maar als je het ter harte neemt, kan je jezelf spectaculair veranderen.'

Zo scherp je je sq aan!
- Maak gebruik van het zogenaamde 'happy face advantage'. Uit psychologisch onderzoek blijkt namelijk dat mensen een uitgesproken voorkeur hebben voor lachende gezichten. Als je vaak lacht terwijl je praat, gaan ze (onbewust) positiever tegenover je staan.
- Samen plezier maken schept een band. Kijk maar naar twee giechelende tienermeisjes: hoe vrolijker en speelser ze worden, hoe gelukkiger ze zich samen voelen en hoe sterker ze zich met elkaar verbonden voelen.
- Non-verbale uitwisselingen zijn heel belangrijk in de omgang. Knik, lach en wend je lichaam op het juiste moment naar de ander toe. Je leest soms ook dat als je iemands lichaamstaal spiegelt, de ander zich beter op zijn gemak bij jou voelt. Dit klopt als het onbewust gaat, maar als je het gaat faken, komt het onoprecht over, wat juist het tegengestelde effect heeft.
- Wees open, levendig en expressief. In plaats van je bijvoorbeeld voor de kop te slaan als er iets fout gaat of je stamelend te excuseren, maak je beter een leuk zelfrelativerend grapje.

Meer lezen? 'Sociale intelligentie. Relaties als sleutel tot succes', Daniel Goleman (Business Contact, € 15).

Door Sarina Wijnen