Yapılan araştırmalar çocukların, haftada 18 saatini televizyon karşısında geçirdiğini ortaya çıkardı. “Çocuklara televizyon izlemeyi yasaklamak bir çözüm değil” diyen Psikolog Veysi Saçak, çocukların sağlıklı bir şekilde televizyon izlemesi için yapılması gerekenleri anlattı.
Televizyonun, özellikle çocuklar ve gençler üzerinde sayısız olumsuz etkisi var. Yapılan araştırmalar çocukların, haftada ortalama 18 saatini televizyon karşısında geçirdiklerini ortaya çıkardı. Bu nedenle televizyonu yasaklamak bir çözüm değildir; dolayısıyla televizyon ile yaşamayı ve bilinçli zaman geçirmeyi öğrenmemiz gerekir.
Her çocuğun aile yapısı, genetik özellikleri, kişilik yapısı, duygusal yapısı farklı olduğundan dolayı televizyondan farklı şekilde etkilenir. Televizyonu izleme sıklığı ve süresi, izlerken ailelerin vermiş olduğu tepkiler, çocuğun içinde bulunduğu duygusal durum gibi etkenler çocuğun televizyondan etkilenme şeklini belirlemektedir.
Artık neredeyse her odada televizyon var
Günümüzde televizyonun çocukların hayatında yadsınamaz bir etkisi bulunmaktadır. Çocuğun televizyon karşısında geçirdiği zamanı ve izlediği programları kontrol edebilirsek televizyonu olumlu yönde kullanmış oluruz. Geçmişte evlerde tek televizyon ve sınırlı sayıda program ve kanal varken günümüzde sayısız televizyon kanalı ve evlerimizde neredeyse her odada televizyon bulunmaktadır. Bu durum da televizyonun yanlış kullanılma olasılığını arttırmaktadır. Ne yazık ki bu yanlış kullanım özellikle çocuklar ve gençler üzerinde sayısız olumsuz etkiye yol açmaktadır.
Çocukların sağlıklı televizyon izlemeleri için yapılması gerekenler
• Özellikle 0–6 yaş arası çocuklara uzun süreli olarak televizyon izletmemek: Bu aralıktaki çocuklarla konuşulmadığında, onların yaptıkları ve söylediklerine tepki verilmediğinde, dokunmalarına ve oyun oynamalarına fırsat verilmediğinde beyin gerektiği gibi sağlıklı gelişmeyebilir. Televizyon tek yönlü bir iletişim aracı olduğundan karşılıklı bir ilişki söz konusu değildir. Bu aralıktaki çocuklar 3 boyutlu objelerle ilgilenirler. Oysaki televizyondaki görüntüler 2 boyutludur. Yani bu yaş aralığı için öğrenme süreçlerinde televizyon kullanımı yeterince anlamlı değildir. Özellikle 0-6 yaş grubu çocuklarda televizyon başında geçirilen süreyi en aza indirerek, çocukla birlikte onun istediği aktiviteleri yaparak vakit geçirmek, çocuğun gelişimi için en yararlı yol olacaktır.
• Cinsel ve şiddet içerikli görüntüleri izletmemek: Nasıl sunulduğuna bağlı olarak değişmekle birlikte televizyondaki cinsellik, özellikle şiddetle birlikte yer aldığında küçük çocukların cinselliği yanlış yorumlamalarına yol açabilmektedir. Çocukların izledikleri yetişkin cinsel davranışları, huzursuzluk duymalarına ve utanmalarına yol açabilmekte, gençler için bu davranışları sergileyenler rol modeli olabilmektedir. Eğer cinsellik, diğer tüm davranışlarımız gibi, sorumlulukları ve riskleri olan bir davranış biçiminde sunulmazsa, bu tür programlar çocukların cinsellikle ilgili uygun olmayan tutumlar geliştirmelerine yol açabilir.
7 yaş ve üstü çocuklarda özellikle şiddet içerikli görüntüler, korku, kaygı, gerilim yaratabilir. Bu tarz program ve görüntüleri anlamlandırmada zorlanan çocuk, dış dünyayı korkutucu olarak algılayabilir. Bu durum ebeveynden ayrılma zorluğu, yalnız kalmak istememe, anne aşırı düşkünlük ve okula gitmek istememe gibi davranışların oluşmasına neden olabilir.
• Anne ve baba olarak olaylara ve görüntülere karşı abartılı tepkiler verilmemeli ve özellikle şiddet içeren haberler başka kanallarda aranarak tekrar tekrar izlememelidir.
• Özellikle ergenlik öncesi dönemde çocuğun tek başına televizyon izlemesine ve program seçmesine izin verilmemeli, anne-baba çocuklara birlikte seçtikleri programları izlerken anlamlandıramadıkları konularda rehberlik etmelidir.
• Çocuğa uyumadan önce televizyon seyrettirilmesi, uykuya televizyon karşısında geçilmesi önerilmemektedir.
• Televizyon karşısında çocuğu beslemek daha sonraki yıllarda çocuklarda yeme bozukluklarına neden olabileceği için önerilmemektedir.
Televizyonun olumlu etkileri de var
Bilinçli ve sınırlandırılmış olarak kullanıldığında bazı çocuklarda televizyon:
• Çocukların kelime haznesini zenginleştirebilir.
• Hayal gücünü geliştirebilir.
• Belgeseller; doğa, hayvanlar, bitkiler, farklı kültürler gibi konularla ilgili çocuğun genel bilgisi artar. Eğitim amaçlı çocuk programları okul-öncesi çocukların şekilleri, renkleri, sayıları öğrenmesi konusunda çok yararlıdır.
• Bazı konulara karşı merak duymasına ve kitaplardan bunu araştırmasına neden olabilir. Bunun sonucunda televizyon çocuğu okumaya teşvik edebilir.
• Televizyon izlemek bir anlamda çocuğun olumsuz duygularını boşaltma yolu olabilir.
• Sosyal ortamlarda konuşulacak ortak konular sağlar dolayısıyla arkadaşlarıyla iletişimi kolaylaştırabilir.
Çocukla beraber televizyon nasıl izlenmeli?
• Çocuğun yaşına ve kavrama düzeyine uygun programlar seçilmeli.
• Anne-baba veya bir başkasıyla beraber izlenmeli, izlenen olaylarla ilgili konuşulmalı ve tartışılmalı.
• Televizyon seyrederken ışık açık olmalı: Gözlerin daha fazla yorulmaması için aydınlık bir ortamda televizyon izlemek daha uygundur.
• Yemek yerken televizyon kapalı olmalı: Yemek ortamında aile bireylerinin birbiriyle iletişim içinde olması daha sağlıklıdır.
• Günde ortalama aralıksız en fazla 1 saat izlenmelidir.
Televizyon izleme saatlerini azaltabilmek için yapılabilecekler?
• Haftalık program listesi yapılması ve bu listeye göre televizyonun açılması, diğer zamanlarda televizyonun kapalı tutulması,
• Haftada bir veya birkaç gün “Televizyon seyretmeme günleri” belirlemesi ve çocuğa televizyon izlemek yerine birlikte ya da yaşıtlarıyla yapılabilecek etkinlikler sunulması,
• Çocuğun odasına televizyon konulmaması,
• Televizyon ceza veya ödül olarak kullanılmaması,
• Televizyon izlemenin dışında yapılabilecek farklı etkinliklerin çocuklara önerilmesi (Beraber alışverişe gitmek, kek pişirmek, arabayı yıkamak, çiçekleri sulamak, tamir yapmak, yürüyüş yapmak, bisiklete binmek, kitap okumak gibi) televizyon izlemeyi azaltma açısından yararlı olacaktır.