Behawioryzm to kierunek w psychologii, który powstał w XX wieku. Szczególnie popularny był w Stanach Zjednoczonych – jego głównymi przedstawicielami byli J. B. Watson i B. F. Skinner.

Obecnie behawioryzm rozwija się raczej w kierunku behawioryzmu umiarkowanego i neobehawioryzmu.

Założenia behawioryzmu

Według behawiorystów zachowanie człowieka nie jest niczym innym jak reakcjami odruchowymi i różnymi fizjologicznymi zmianami, które są odpowiedzią na konkretne bodźce. Także bardziej złożone problemy – myślenie, konflikty motywacyjne, rozwiązywanie zadań logicznych, jest tego typu reakcją, choć bardziej skomplikowaną.

Behawioryzm wychodzi z założenia, że podstawowym zadaniem psychologii jest zatem badanie związków pomiędzy bodźcami i reakcjami oraz tego, w jaki sposób wywierać wpływ na zachowanie ludzi.

Behawioryzm uważa, że psychologia, chcąc być rzetelną nauką, powinna ograniczyć badania tylko i wyłącznie do eksperymentów, podczas których można jasno zaobserwować, w jaki sposób działają bodźce i jak reaguje na nie człowiek. Próbuje w związku z tym zastosować metody naukowe nauk ścisłych do badania zachowania – reakcji odruchowych, zmian fizjologicznych itd. Nie znaczy to, że ten nurt całkiem zaprzecza istnieniu zjawisk psychicznych – twierdzi jednak, że są to jakby efekty uboczne pracy mózgu, które nie mogą być badane za pomocą metod naukowych, ponieważ nie można ich obiektywnie obserwować.

Neobehawioryzm i teoria społecznego uczenia się

Neobehawioryzm jest odmianą behawioryzmu – nie ogranicza się jednak to opisu tego, jak bodźce wywołują określone reakcje. Po latach stwierdzono, że konieczne jest odejście od rygorystycznych zasad i należy zacząć brać pod uwagę także inne czynniki, które pośredniczą w procesie akcja-reakcja. Na jej bazie A. Bandura wprowadził pojęcie społecznego uczenia się – podkreślał, że nie wystarczy występowanie pewnego bodźca do wywołania reakcji, ale równie ważna jest motywacja i świadomość. Możliwe jest także uczenie się różnych zachowań przez naśladowanie i obserwację innych.

Rola behawioryzmu

Mimo że początkowe założenia behawioryzmu nie są już uznawane przez psychologów za dogmatyczne, jego wkład w rozwój nauk o człowieku jest nie do podważenia. To właśnie dokonaniom behawioryzmu współczesna psychologia zawdzięcza obowiązujące teorie uczenia się, psychologią poznawczą, psychologię społeczną, a także (uważaną za najskuteczniejszą) terapią poznawczo-behawioralną.