Πολλά επεισόδια έρευνας και διάσωσης σε βραχονησίδες του Αιγαίου καταγράφηκαν από την άνοιξη έως και το φθινόπωρο του 2015. Ωστόσο, ένα συγκεκριμένο, που έλαβε χώρα στα Ιμια και φέρνει σήμερα στη δημοσιότητα η «Κ», έχει ενδεχομένως το πιο ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, άνδρες του Λιμενικού της Ελλάδας και της Τουρκίας αποβιβάστηκαν ένοπλοι (!) στη βραχονησίδα, το πρωί της 14ης Αυγούστου. Και ήταν τότε που εκτυλίχθηκε ένα εξάωρο πολιτικό και στρατιωτικό θρίλερ με άγνωστες έως τώρα λεπτομέρειες και προεκτάσεις. Γιατί είναι η πρώτη φορά που συνέβη τέτοιο επεισόδιο, με Ελληνες και Τούρκους λιμενικούς να βρίσκονται αντιμέτωποι και μάλιστα ένοπλοι πάνω σε ελληνικό νησί. Η Τουρκία όχι μόνο δεν έχει αποσύρει τη θεωρία των γκρίζων ζωνών, αντίθετα την ενισχύει, όπως δείχνουν τα γεγονότα.
Σημειώνεται ότι ήταν έπειτα από το συγκεκριμένο επεισόδιο στα Ιμια –και τη γενικότερη έντονη αντιπαράθεση γύρω από βραχονησίδες, όπου Τούρκοι διακινητές αποβιβάζουν πρόσφυγες– που ακολούθησε η επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία, τον Νοέμβριο του 2015, και η συμφωνία για τη συνέχιση των διερευνητικών συνομιλιών για το Αιγαίο.
Προκειμένου να υπάρχει μια ολοκληρωμένη εικόνα του γεγονότος, στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπενθυμισθεί ότι εκείνη την περίοδο σε Ελλάδα και Τουρκία η πολιτική σκηνή κινούνταν μεταξύ σταθερότητας και αποσταθεροποίησης. Στη χώρα μας, το πρωί της 14ης Αυγούστου, ψηφίζεται το τρίτο μνημόνιο, με τον ΣΥΡΙΖΑ να διασπάται και να προδιαγράφεται αβέβαιο το μέλλον της κυβέρνησης, με τις εκλογές να είναι ορατές στον ορίζοντα. Στην Τουρκία, στις εκλογές του Ιουνίου του 2015, ο Ερντογάν χάνει την απόλυτη πλειοψηφία, δεν έχει σχηματιστεί κυβέρνηση, ενώ οξύνεται και το κουρδικό.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, και σύμφωνα με έγκυρες πηγές, τα γεγονότα στη βραχονησίδα των Ανατολικών Ιμίων και οι μετέπειτα διπλωματικές και πολιτικές διεργασίες εκτυλίχθηκαν ως εξής:
Τα γεγονότα
Το πρωί της 14ης Αυγούστου, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ελληνικού Λιμενικού, αναφέρεται: «Σήμερα περίπου στις 9 π.μ., 27 Σύροι πρόσφυγες διασώθηκαν από το Ελληνικό Λιμενικό, στην περιοχή των Ιμίων. Τα μέλη του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος διαχειρίστηκαν με εξαιρετική αποτελεσματικότητα και υπευθυνότητα τόσο το ανθρωπιστικό έργο της διάσωσης όσο και την κατάσταση που δημιουργήθηκε από την παρουσία σκαφών της τουρκικής ακτοφυλακής στην περιοχή».
Τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Τα ελληνικά ραντάρ καταγράφουν κινήσεις γύρω από τα Ιμια, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα το γραφείο του Λιμενικού στην Κάλυμνο δέχεται τηλεφώνημα από πρόσφυγες που ήδη βρίσκονταν στη βραχονησίδα, οι οποίοι ζήτησαν από τις ελληνικές αρχές να τους παραλάβουν γιατί ήθελαν να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη.
Εγινε αμέσως αντιληπτό ότι υπήρχε πρόβλημα, λόγω της κρίσης του 1996 αλλά και γιατί σχεδόν ταυτόχρονα με τους Ελληνες έφθασαν στα Ιμια και οι Τούρκοι λιμενικοί. Οι ελιγμοί των σκαφών ήταν επικίνδυνοι στην προσπάθεια των δύο αποστολών για κυριαρχία στον πολύ μικρό χώρο που κινούνταν. Ωστόσο όλοι κατάφεραν να αποβιβαστούν ένοπλοι, υπήρξε «σωματική επαφή», κατά την αφήγηση της διπλωματικής πηγής, δηλαδή σπρωξίματα ίσως και κάτι παραπάνω, καθώς κανείς δεν αποχωρούσε.
Συναγερμός
Ταυτόχρονα είχαν ειδοποιηθεί τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών, ενώ ενημερώθηκε και ο πρωθυπουργός. Η διαχείριση της κρίσης απαιτούσε πολιτική παρέμβαση. Η πρόταση εκ μέρους αξιωματούχων του υπουργείου Αμυνας να μεταβεί στην περιοχή σκάφος του Πολεμικού Ναυτικού απορρίφθηκε άμεσα από τον Αλέξη Τσίπρα που αποφάσισε να γίνει πολιτική διαχείριση και όχι στρατιωτική, καθώς αναβίωνε ο εφιάλτης του 1996.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η ένταση, που διήρκεσε έξι ώρες, θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να προκαλέσει κρίση, αν κάποιος από τους άνδρες στη βραχονησίδα χρησιμοποιούσε όπλο και για τον λόγο αυτό υπήρξαν επικοινωνίες σε πολιτικό και κυρίως διπλωματικό επίπεδο που οδήγησαν σε εκτόνωση λίγο μετά το μεσημέρι. Σημειώνεται ότι οι Τούρκοι λιμενικοί, κατόπιν εντολών που δέχθηκαν, πήραν μαζί τους έναν αριθμό προσφύγων, παρά τη θέληση των τελευταίων, προκειμένου να καταγραφεί από την Αγκυρα η αποστολή έρευνας και διάσωσης στα Ιμια.
Συμπεριφορά
Μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου στην Ελλάδα και του Νοεμβρίου στην Τουρκία, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μετέβη στις 18 Νοεμβρίου στην Αγκυρα, όπου έθεσε το θέμα της συμπεριφοράς της Τουρκίας στο Αιγαίο και αποφάσισε να ξεκινήσουν και πάλι οι διερευνητικές συνομιλίες. Για τον σκοπό αυτό έχει συγκροτηθεί ειδική ομάδα εντός του υπουργείου Εξωτερικών, που πλαισιώνεται και από επιστημονικούς συνεργάτες.
Πάντως οι συνομιλίες δεν προχωρούν ιδιαίτερα. Ούτε στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) υπάρχει πρόοδος, ενώ χαμηλές είναι οι προσδοκίες ενόψει της πραγματοποίησης του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας - Τουρκίας, που προγραμματίζεται για τις 8 Μαρτίου.
Οταν τον περασμένο Οκτώβριο άρχισε η συζήτηση με πρωτοβουλία της Γερμανίας και τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για κοινές περιπολίες Ελλάδας - Τουρκίας, η ελληνική διπλωματία απέρριψε ασυζητητί τέτοιο ενδεχόμενο, καθώς το ερώτημα «πώς θα γίνονται οι κοινές περιπολίες στα Ιμια» ήταν κυρίαρχο. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν και στην «αφυδάτωση» της πρωτοβουλίας για τριμερή συνάντηση Ελλάδας - Τουρκίας - Γερμανίας, καθώς υπήρχε κίνδυνος να εμπλακούν στη συζήτηση και ζητήματα κυριαρχίας.
Πλέον, σε πολλά νησιά του Αιγαίου υπάρχουν εκατοντάδες κοινοτικοί αξιωματούχοι που συνεργάζονται με τις ελληνικές αρχές για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Αυτό που απασχολεί Ελληνες διπλωμάτες είναι πώς θα αντιδράσουν όλοι αυτοί αν η Τουρκία, για δικούς της λόγους, επιχειρήσει ένα παρόμοιο με τα Ιμια επεισόδιο.